Της Ιωάννας Τζόλου πτυχιούχου Νομικής
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι φωνές που κάνουν λόγο για το αδιέξοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όσο τα κράτη που εισέρχονται στον κόλπο της Ένωσης αυξάνονται, τόσο οι διαφορές τους έρχονται στην επιφάνεια. Το αποτέλεσμα είναι η συζήτηση να στρέφεται πάλι στον εθνικισμό, μία έννοια που έχει απασχολήσει πολύ την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Στην παρούσα εργασία, λοιπόν, θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε το ζήτημα του εθνικισμού με σημείο αναφοράς την Ευρωπαϊκή Ενοποίηση και θα απαντήσουμε στο ερώτημα ποιος τελικά υπερισχύει. Στο πρώτο κεφάλαιο, εξετάζουμε το θέμα σε σχέση με την παγκόσμια οικονομική ύφεση, και πόσο η τελευταία ευνοεί την επάνοδο του εθνικισμού. Στη συνέχεια, αντιμετωπίζουμε το ζήτημα του Ευρω-Συντάγματος, και πώς τα κράτη συνέβαλαν στην απομάκρυνση από αυτήν την ιδέα. Η τελευταία μας θεματική ασχολείται με τις εξτρεμιστικές ομάδες, και πώς αυτές συμβάλλουν στην επιδείνωση του φαινομένου. Αξίζει να αναφερθεί, ότι για την εκπόνηση της συγκεκριμένης εργασίας χρησιμοποιήθηκαν κυρίως άρθρα από εφημερίδες , ώστε να αποτυπωθεί το «πνεύμα» της κοινωνίας.
Σε αυτό το σημείο, είναι σκόπιμο να δοθεί ο ορισμός του εθνικισμού, ο οποίος ορίζεται ως η αποκλειστική προσήλωση στην παράδοση και τα εθνικά ιδεώδη . Ο εθνικισμός ήταν το τυπικό γέννημα και καύχημα του διαφωτισμού, που βασιζόταν σε ορθολογικά εντοπισμένους παράγοντες συνοχής: κοινή καταγωγή, γλώσσα, ιστορία, έθιμα. Ενσαρκώθηκε στην Γαλλία, στην Αγγλία, τη Ρωσία και σε άλλα κράτη, με διαφορετική, όμως, μορφή σε καθένα από αυτά. Το πιο σημαντικό είναι πως το κάθε έθνος διαμορφώνει τον εθνικισμό του κατά τις ιστορικές του καταβολές και τις εξελίξεις που προστίθενται σε αυτές. Συνεπώς, ο εθνικισμός δεν αποτελεί μία στατική κατάσταση, αλλά μεταβάλλεται μέσα στα χρόνια.
Α.ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΦΕΣΗ
Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε από τις Η.Π.Α «σκέπασε» την Ευρωπαϊκή Ένωση και απειλεί να υποδαυλίσει τους θεσμούς, τις αξίες και την ταυτότητα που με τόσο κόπο οικοδόμησε. Το σχέδιο της ευρωπαϊκής αφομοίωσης, το οποίο θεωρήσαμε δεδομένο τα τελευταιία χρόνια, δεν υπάρχει πια.
Η «εξασθένιση» της Ευρώπης είναι εν μέρει οικονομική. Tο πιο σοβαρό πρόβλημα είναι το γεγονός ότι από το Λονδίνο μέχρι τη Βαρσοβία η Ευρώπη αντιμετωπίζει μία«επανεθνικοποίηση» της πολιτικής ζωής, με τις χώρες να «γραπώνονται» από την εθνική τους κυριαρχία που κάποτε πρόθυμα θυσίασαν στο κυνήγι ενός συλλογικού ιδανικού. Το ευρωπαϊκό όνειρο «πολιορκείται» από την κρίση του ευρώ. Το κοινό νόμισμα που θα ένωνε τα κράτη, είναι αυτό που έχει δημιουργήσει μία ατμόσφαιρα πικρής αντιπαράθεσης. Η κρίση της Ευρωζώνης είναι προϊόν δομικής ανισορροπίας. Από την ύπαρξη κοινού νομίσματος επωφελούνται οι πιο ανταγωνιστικές οικονομίες με πρώτη την γερμανική. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί η προφητική φράση του λόρδου Ραλφ Ντάρεντοφ (1996) : «Το αόρατο χέρι των αγορών θα καταστήσει ευάλωτα και τα πιo σπουδαία σχέδια» - και τι πιο σπουδαίο από μία ενωμένη Ευρώπη.
Παράλληλα, η οικονομική κρίση έφερε και μία κρίση ταυτότητας, καθώς η απουσία της τέμνει εγκαρσίως την ευρωπαϊκή ήπειρο. Εξήντα και πλέον χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ευρώπη της πολλαπλότητας και του πνευματικού πλουραλισμού, των κοινών αξιών και των θεσμών δεν βρίσκει τρόπους να αποκτήσει ταυτότητας ενώ παράλληλα αποπνέει ανασφάλεια και εσωστρέφεια . Μία δημοσκόπηση που διενεργήθηκε πριν δύο χρόνια στη Γαλλία αποκάλυψε ότι το ποσοστό των Γάλλων πολιτών που θεωρούν την Ευρωπαϊκή Ενωση ως μία εγγύηση της ειρήνης είναι διπλάσιο στις ηλικίες άνω των 55 ετών σε σχέση με αυτούς που είναι κάτω των 36 ετών. Χωρίς αμφιβολία, το γεγονός ότι οι νέοι Ευρωπαίοι ηγέτες βλέπουν την αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα από ψυχρούς υπολογισμούς κόστους και οφέλους και όχι σαν μία «διακήρυξη» ενότητας , έχει επηρεάσει την γνώμη των νεότερων Ευρωπαίων πολιτών σχετικά με τον ρόλο της Ένωσης. Σήμερα, είμαστε στο σημείο μηδέν του ευρωπαϊκού σχεδίου για την πολιτική ενοποίηση και την απόκτηση ευρωπαϊκής ταυτότητας . Η ύφεση δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστη και την δημοκρατία, καθώς ηγέτες και θεσμοί απαξιώνονται όλο και περισσότερο .
Η συνεχώς καλπάζουσα ανεργία σε Ισπανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και αλλού επιδεινώνει το πρόβλημα. Προκαταλήψεις και στερεότυπα βγαίνουν ξανά στην επιφάνεια με την υποβοήθηση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Με την πρόσφατη απροθυμία του Βερολίνου να σώσει την Ελλάδα δια μέσω οικονομικής κατάρρευσης, αναβίωσε το στερεότυπο του «ψυχρού» Γερμανού και του «τεμπέλη» Έλληνα, ενώ μόνο όταν η ελληνική κρίση απείλησε να σκεπάσει την Ευρωζώνη η καγκελάριος ξεπέρασε την δημοφιλή αντίθεσή της και ενέκρινε το δάνειο. Επιπλέον, όσο τα συνταξιοδοτικά έτη αυξάνονται και τα προνόμια λιγοστεύουν, η Ευρωπαϊκή Ένωση συχνά παρουσιάζεται ως ο αποδιοπομπαίος τράγος για νέες δοκιμασίες. Στην Γαλλία, για παράδειγμα, αντι-ευρωπαϊκές καμπάνιες επικέντρωσαν την οργή τους στον «Πολωνό» υδραυλικό που παίρνει τις δουλειές εξαιτίας της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων και της ελευθερίας εγκατάστασης και παροχής υπηρεσιών.
Η οικουμενική ύφεση σε συνδυασμό με το μεταναστευτικό πρόβλημα και την ισλαμοφοβία σπάει κανόνες και αξιακά φρένα και ευνοεί την ενδυνάμωση των άκρων . Οι επιδόσεις της ριζοσπαστικής λαϊκιστικής δεξιάς και ακροδεξιάς, μάλιστα σε χώρες οικονομικής ευημερίας υπογραμμίζουν το εύρος του φαινομένου. Πριν μόλις λίγες εβδομάδες το κόμμα της Μαρίν ΛεΠεν στη Γαλλία συγκέντωσε το 20% των ψήφων (μην ξεχνάμε ότι ο πατέρας της με ποσοστό 16,86% είχε περάσει στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών έχοντας απέναντι του τον Ζακ Σιράκ). Το 2011 οι «Πραγματικοί Φιλανδοί» έλαβαν το ποσοστό του 19% , το «Κόμμα Ελευθερίας της Αυστρίας» το 17,5% και το δανικό «Λαϊκό Κόμμα» το 12,3% των ψήφων. Το 2010 το «Κόμμα Ελευθερίας της Ολλανδίας» απέσπασε το 15,5% των ψήφων, ενώ ήταν αυτό που αποσύροντας την στήριξή του είχε ως αποτέλεσμα να παραιτηθεί η κυβέρνηση της Ολλανδίας. Την ίδια χρονιά το ακροδεξιό κόμμα Γιόμπικ της Ουγγαρίας έφτασε να έχει 47 έδρες (συγκριτικά με το 2006 που δεν είχε καμία). Τέλος, ακόμα και η χώρα μας μαστίζεται από το ίδιο φαινόμενο, καθώς στις εκλογές της 6ης του Μάη το φασιστικό κόμμα «Χρυσή Αυγή» έλαβε το ποσοστό του 7% των ψήφων και συνολικά 21 έδρες στο ελληνικό Κοινοβούλιο, ενώ σε κάποιες περιφέρειες έφτασε να αγγίζει το ποσοστό του 10%. Το ίδιο κόμμα στις εκλογές του 2009 είχε συγκεντρώσει το μόλις το 0,29% των ψήφων. Ο ίδιος μάλιστα ο πρόεδρος του κόμματος σε τηλεοπτική συνέντευξη του παραδέχτηκε πως στο παρελθόν το κόμμα του είχε διασυνδέσεις με την εξτρεμιστική οργάνωση ForzaNuova της Ιταλιας! Από τα παραπάνω συνάγεται πως «ο λαϊκισμός είναι το άμεσο προϊόν μιας κουλτούρας φόβου» . Φόβος ότι οι αγορές θα μας αναγκάσουν σε χρεοκοπία, φόβος ότι οι μουσουλμάνοι μετανάστες θα είναι περισσότεροι από τους πολίτες μίας χώρας, φόβος ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα ελέγχει πλήρως την οικονομία και την πολιτική του καθε κράτους.
Β.ΕΥΡΩΣΥΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ
Αμέσως μετά τη Συνθήκη της Νίκαιας (2000) άρχισε να γίνεται λόγος για την θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης. Το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Συντάγματος παρουσιάστηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στις 18/6/2004 έγινε αποδεκτό με μικρές αλλαγές. Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της διευρυμένης Ένωσης υπέγραψαν τελικά την Συνταγματική Συνθήκη στις 29/10/2004 στη Ρώμη. Τα αρνητικά, όμως, επικυρωτικά δημοψηφίσματα στη Γαλλία και στην Ολλανδία το 2005 επιβεβαίωσαν την αποτυχία του «ονείρου» και τον «θάνατο» της Συνταγματικής Συνθήκης.
Στη Συνθήκη της Λισαβόνας που ακολούθησε και που θα κατοχύρωνε το νομικό και πολιτικό χαρακτήρα της Ένωσης αφαιρούνται τα άρθρα που σχετίζονται με τη σημαία, τον ύμνο, το έμβλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρόλα αυτά και πάλι υπήρξαν αντιδράσεις καθώς το 52,3% των Ιρλανδών σε δημοψήφισμα που διενεργήθηκε καταψήφισε τις αλλαγές. Η Ιρλανδία τελικά συμφώνησε, αφού κατάφερε να υποχρεώσει το Συμβούλιο να αφήσει ανέγγιχτους τους τομείς που αποτέλεσαν το βασικό της μέλημα (φορολογικό σύστημα, αμβλώσεις, ασφάλεια και άμυνα, ιρλανδική ουδετερότητα). Αξίζει να αναφερθεί, πως το δεύτερο εμπόδιο ήταν αυτό της Τσεχίας που υπερνικήθηκε ύστερα από ένα διαρκές διπλωματικό «θρίλερ» που έλαβε χώρα στους κόλπους της Ένωσης.
Η γεωπολιτική εξάπλωση της Ένωσης από την ανατολή στη δύση συνηγορούν τα προλεγόμενα. Τα παραδοσιακά μέλη έχουν στραφεί στο εσωτερικό τους, ενώ τα καινούργια μέλη από την κεντρική Ευρώπη που απολαμβάνουν πλήρη κυριαρχία μόνο από τότε που κατέρρευσε ο κομμουνισμός δεν ενδιαφέρονται να την παραχωρήσουν στην Ένωση.Η ιδέα του Συντάγματος εγκαταλείπεται, αφού θεωρήθηκε ότι είναι υπερβολικά συνδεδεμένο με την κρατική υπόσταση ώστε να εφαρμοσθεί στην Ένωση και η παραδοσιακή διαδικασία τροποποίησης των συνθηκών συνεχίζεται.
Γ. «ΜΟΝΑΧΙΚΟΙ ΛΥΚΟΙ» ΚΑΙ ΑΚΡΟΔΕΞΙΕΣ ΕΞΤΡΕΜΙΣΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ
Κλιμάκωση της βίας ακροδεξιών εξτρεμιστών στην Ευρώπη διαπιστώνουν οι εκθέσεις της Europol την τελευταία πενταετία. Από το 2007 μέχρι και το 2011 η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία καταγράφει εμπρησμούς και απόπειρες βομβιστικών επιθέσεων από ομάδες όπως η «Αίμα και Τιμή» (Blood and Honour) στην Πολωνία και ο «Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός» (HANLA- Hungarian Arrows-National Liberation Army) στην Ουγγαρία.
Στον χάρτη των τρομοκρατών της άκρας δεξιάς οι ευρωπαϊκές αρχές συμπεριέλαβαν τον Σεπτέμβριο του 2006 την οργάνωση «Αίμα, Γη και Τιμή», η οποία αποτελεί φράξια της πολωνικής οργάνωσης «Αίμα και Τιμή». Οι βελγικές αρχές είχαν προχωρήσει τότε σε συλλήψεις ενέα ατόμων, καθώς θεωρήθηκαν ύποπτα για σχεδιασμό τρομοκρατικής επίθεσης. Το 2007 η πορτογαλική αστυνομία συνέλαβε 31 μέλη της ναζιστικής οργάνωσης Hammerskin. Η έρευνα, μάλιστα, έφερε στο φως ένα ευρύ δίκτυο συμπαθούντων της οργάνωσης που επικοινωνούσαν μέσω του διαδικτύου. Το 2009, ο «Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός» σχεδίαζε τέσσερις βομβιστικές επιθέσεις , που όμως ματαιώθηκαν από τις διωκτικές αρχές της χώρας. Ακόμα, στον κατάλογο των εξτρεμιστικών ομάδων περιλαμβάνεται επίσης η τσεχική ομάδαBilaSpravendlnost και η ιταλικήForzaNuova. Κοινό στοιχείο όλων των ομάδων είναι ο αντι-ισλαμισμός.
Παρόλα αυτά, όμως, σοβαρότερο κίνδυνο σύμφωνα με τις ίδιες εκθέσεις αποτελεί το πρότυπο του «μοναχικού λύκου» (lone wolve). Η έκθεση του 2010 συμπεραίνει ότι «μεμονωμένα άτομα με ακροδεξιά ιδεολογία που δρουν μόνα τους αποτελούν σήμερα σαφώς μεγαλύτερη απειλή από τα υπάρχοντα δίκτυα και ομάδες». Το 2008 συνελήφθη σε σιδηροδρομικό σταθμό της Αγγλίας νεαρός άνδρας, ο οποίος στην τσάντα του μετέφερε εκρηκτικό μηχανισμό. Στην έρευνα που ακολούθησε σπίτι του βρέθηκαν φυλλάδια με ακροδεξιό περιεχόμενο και ένα μανιφέστο με τίτλο «Waffen SS». Την ίδια χρονιά η Scotland Yard συνέλαβε και άλλα άτομα, τα οποία αν και δεν ανήκαν σε ακροδεξιά οργάνωση κατηγορήθηκαν για εξτρεμιστική ή και τρομοκρατική οργάνωση. Φυσικά, το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα του προτύπου του «μοναχικού λύκου» αποτελεί ο Νορβηγός Άντερς Μπρέιβικ, ο οποίος βύθισε το κράτος της Νορβηγίας σε μία ανείπωτη θλίψη.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Συμπερασματικά θα λέγαμε πως σε μία Ευρώπη των 27 κρατών η συμφωνία και η συνοχή είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθούν. Όσο μάλιστα τα οικονομικά προβλήματα συνεχίζουν να υφίστανται οι διαφορές μεγαλώνουν. Το ευρωπαϊκό «όνειρο» δεν κατάφερε να εξοβελίσει τις αντιθέσεις, ενώ ο εθνικισμός εμφανίστηκε πιο δυνατός την στιγμή που όλοι τον είχαν ξεχάσει. Βρίσκεται ξανά στο προσκήνιο και ταράζει τα νερά, οδηγώντας σε τέλμα την ευρωπαϊκή ήπειρο. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι παρόλο που η Ευρώπη δεν πισωγυρίζει σε έναν πόλεμο-γεγονός για το οποίο πολλές φωνές έχουν εκφράσει την ανησυχία τους, καθώς τα έθνη της δεν έχουν διάθεση για ένοπλες αντιπαλότητες, η πραγματική ένωση των ανθρώπων που αποτελούν την «ψυχή» της Ευρώπης θα πάρει αρκετά ακόμη χρόνια μέχρι να γίνει πραγματικότητα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Νέο Λεξικό της Ελληνικής, Εκδόσεις Σταφυλίδη, Αθήνα, 1992
Χρυσομάλλης Μιχάλης, Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης-Στοιχεία Συνθήκης της Λισαβόνας, Εκδόσεις Βασ .Ν. Κατσαρού, Αθήνα, 2010
Βερέμης Θάνος (13/3/2011), Πάλι για τον εθνικισμό, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_13/03/2011_435701 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Γιανναράς Χρήστος (6/12/2009), Εθνικισμός-διεθνισμός:εισαγόμενοι, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_06/12/2009_382220 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Μασούρα Ρίτσα (27/11/2011), Πρόσωπα, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_27/11/2011_464068 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Μοσχονάς Γεράσιμος (14/4/2012), Αλήθειες και υπερβολές για την άκρα Δεξιά, http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=453269 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Σουλιώτης Γιάννης (31/7/2011), «Μοναχικοί λύκοι» και ομάδες, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_100006_31/07/2011_451154 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Krugman Paul, (13/12/2011), Ύφεση και Δημοκρατία,http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=434523 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Kupchan Charles, (29/8/2012), As nationalism rises, will the EU fall ?,http://www.cfr.org/europerussia/nationalism-rises-european-union-fall/p22856(Πρόσβαση 12/5/2012)
Moisi Dominique, (28/3/2012), «Σκοτώνω, άρα υπάρχω»,http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=450583 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Σημείωση: Η παραπάνω ακαδημαϊκή εργασία συντάχθηκε τον Μάιο 2012.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι φωνές που κάνουν λόγο για το αδιέξοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όσο τα κράτη που εισέρχονται στον κόλπο της Ένωσης αυξάνονται, τόσο οι διαφορές τους έρχονται στην επιφάνεια. Το αποτέλεσμα είναι η συζήτηση να στρέφεται πάλι στον εθνικισμό, μία έννοια που έχει απασχολήσει πολύ την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Στην παρούσα εργασία, λοιπόν, θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε το ζήτημα του εθνικισμού με σημείο αναφοράς την Ευρωπαϊκή Ενοποίηση και θα απαντήσουμε στο ερώτημα ποιος τελικά υπερισχύει. Στο πρώτο κεφάλαιο, εξετάζουμε το θέμα σε σχέση με την παγκόσμια οικονομική ύφεση, και πόσο η τελευταία ευνοεί την επάνοδο του εθνικισμού. Στη συνέχεια, αντιμετωπίζουμε το ζήτημα του Ευρω-Συντάγματος, και πώς τα κράτη συνέβαλαν στην απομάκρυνση από αυτήν την ιδέα. Η τελευταία μας θεματική ασχολείται με τις εξτρεμιστικές ομάδες, και πώς αυτές συμβάλλουν στην επιδείνωση του φαινομένου. Αξίζει να αναφερθεί, ότι για την εκπόνηση της συγκεκριμένης εργασίας χρησιμοποιήθηκαν κυρίως άρθρα από εφημερίδες , ώστε να αποτυπωθεί το «πνεύμα» της κοινωνίας.
Σε αυτό το σημείο, είναι σκόπιμο να δοθεί ο ορισμός του εθνικισμού, ο οποίος ορίζεται ως η αποκλειστική προσήλωση στην παράδοση και τα εθνικά ιδεώδη . Ο εθνικισμός ήταν το τυπικό γέννημα και καύχημα του διαφωτισμού, που βασιζόταν σε ορθολογικά εντοπισμένους παράγοντες συνοχής: κοινή καταγωγή, γλώσσα, ιστορία, έθιμα. Ενσαρκώθηκε στην Γαλλία, στην Αγγλία, τη Ρωσία και σε άλλα κράτη, με διαφορετική, όμως, μορφή σε καθένα από αυτά. Το πιο σημαντικό είναι πως το κάθε έθνος διαμορφώνει τον εθνικισμό του κατά τις ιστορικές του καταβολές και τις εξελίξεις που προστίθενται σε αυτές. Συνεπώς, ο εθνικισμός δεν αποτελεί μία στατική κατάσταση, αλλά μεταβάλλεται μέσα στα χρόνια.
Α.ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΦΕΣΗ
Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε από τις Η.Π.Α «σκέπασε» την Ευρωπαϊκή Ένωση και απειλεί να υποδαυλίσει τους θεσμούς, τις αξίες και την ταυτότητα που με τόσο κόπο οικοδόμησε. Το σχέδιο της ευρωπαϊκής αφομοίωσης, το οποίο θεωρήσαμε δεδομένο τα τελευταιία χρόνια, δεν υπάρχει πια.
Η «εξασθένιση» της Ευρώπης είναι εν μέρει οικονομική. Tο πιο σοβαρό πρόβλημα είναι το γεγονός ότι από το Λονδίνο μέχρι τη Βαρσοβία η Ευρώπη αντιμετωπίζει μία«επανεθνικοποίηση» της πολιτικής ζωής, με τις χώρες να «γραπώνονται» από την εθνική τους κυριαρχία που κάποτε πρόθυμα θυσίασαν στο κυνήγι ενός συλλογικού ιδανικού. Το ευρωπαϊκό όνειρο «πολιορκείται» από την κρίση του ευρώ. Το κοινό νόμισμα που θα ένωνε τα κράτη, είναι αυτό που έχει δημιουργήσει μία ατμόσφαιρα πικρής αντιπαράθεσης. Η κρίση της Ευρωζώνης είναι προϊόν δομικής ανισορροπίας. Από την ύπαρξη κοινού νομίσματος επωφελούνται οι πιο ανταγωνιστικές οικονομίες με πρώτη την γερμανική. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί η προφητική φράση του λόρδου Ραλφ Ντάρεντοφ (1996) : «Το αόρατο χέρι των αγορών θα καταστήσει ευάλωτα και τα πιo σπουδαία σχέδια» - και τι πιο σπουδαίο από μία ενωμένη Ευρώπη.
Παράλληλα, η οικονομική κρίση έφερε και μία κρίση ταυτότητας, καθώς η απουσία της τέμνει εγκαρσίως την ευρωπαϊκή ήπειρο. Εξήντα και πλέον χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ευρώπη της πολλαπλότητας και του πνευματικού πλουραλισμού, των κοινών αξιών και των θεσμών δεν βρίσκει τρόπους να αποκτήσει ταυτότητας ενώ παράλληλα αποπνέει ανασφάλεια και εσωστρέφεια . Μία δημοσκόπηση που διενεργήθηκε πριν δύο χρόνια στη Γαλλία αποκάλυψε ότι το ποσοστό των Γάλλων πολιτών που θεωρούν την Ευρωπαϊκή Ενωση ως μία εγγύηση της ειρήνης είναι διπλάσιο στις ηλικίες άνω των 55 ετών σε σχέση με αυτούς που είναι κάτω των 36 ετών. Χωρίς αμφιβολία, το γεγονός ότι οι νέοι Ευρωπαίοι ηγέτες βλέπουν την αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα από ψυχρούς υπολογισμούς κόστους και οφέλους και όχι σαν μία «διακήρυξη» ενότητας , έχει επηρεάσει την γνώμη των νεότερων Ευρωπαίων πολιτών σχετικά με τον ρόλο της Ένωσης. Σήμερα, είμαστε στο σημείο μηδέν του ευρωπαϊκού σχεδίου για την πολιτική ενοποίηση και την απόκτηση ευρωπαϊκής ταυτότητας . Η ύφεση δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστη και την δημοκρατία, καθώς ηγέτες και θεσμοί απαξιώνονται όλο και περισσότερο .
Η συνεχώς καλπάζουσα ανεργία σε Ισπανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και αλλού επιδεινώνει το πρόβλημα. Προκαταλήψεις και στερεότυπα βγαίνουν ξανά στην επιφάνεια με την υποβοήθηση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Με την πρόσφατη απροθυμία του Βερολίνου να σώσει την Ελλάδα δια μέσω οικονομικής κατάρρευσης, αναβίωσε το στερεότυπο του «ψυχρού» Γερμανού και του «τεμπέλη» Έλληνα, ενώ μόνο όταν η ελληνική κρίση απείλησε να σκεπάσει την Ευρωζώνη η καγκελάριος ξεπέρασε την δημοφιλή αντίθεσή της και ενέκρινε το δάνειο. Επιπλέον, όσο τα συνταξιοδοτικά έτη αυξάνονται και τα προνόμια λιγοστεύουν, η Ευρωπαϊκή Ένωση συχνά παρουσιάζεται ως ο αποδιοπομπαίος τράγος για νέες δοκιμασίες. Στην Γαλλία, για παράδειγμα, αντι-ευρωπαϊκές καμπάνιες επικέντρωσαν την οργή τους στον «Πολωνό» υδραυλικό που παίρνει τις δουλειές εξαιτίας της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων και της ελευθερίας εγκατάστασης και παροχής υπηρεσιών.
Η οικουμενική ύφεση σε συνδυασμό με το μεταναστευτικό πρόβλημα και την ισλαμοφοβία σπάει κανόνες και αξιακά φρένα και ευνοεί την ενδυνάμωση των άκρων . Οι επιδόσεις της ριζοσπαστικής λαϊκιστικής δεξιάς και ακροδεξιάς, μάλιστα σε χώρες οικονομικής ευημερίας υπογραμμίζουν το εύρος του φαινομένου. Πριν μόλις λίγες εβδομάδες το κόμμα της Μαρίν ΛεΠεν στη Γαλλία συγκέντωσε το 20% των ψήφων (μην ξεχνάμε ότι ο πατέρας της με ποσοστό 16,86% είχε περάσει στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών έχοντας απέναντι του τον Ζακ Σιράκ). Το 2011 οι «Πραγματικοί Φιλανδοί» έλαβαν το ποσοστό του 19% , το «Κόμμα Ελευθερίας της Αυστρίας» το 17,5% και το δανικό «Λαϊκό Κόμμα» το 12,3% των ψήφων. Το 2010 το «Κόμμα Ελευθερίας της Ολλανδίας» απέσπασε το 15,5% των ψήφων, ενώ ήταν αυτό που αποσύροντας την στήριξή του είχε ως αποτέλεσμα να παραιτηθεί η κυβέρνηση της Ολλανδίας. Την ίδια χρονιά το ακροδεξιό κόμμα Γιόμπικ της Ουγγαρίας έφτασε να έχει 47 έδρες (συγκριτικά με το 2006 που δεν είχε καμία). Τέλος, ακόμα και η χώρα μας μαστίζεται από το ίδιο φαινόμενο, καθώς στις εκλογές της 6ης του Μάη το φασιστικό κόμμα «Χρυσή Αυγή» έλαβε το ποσοστό του 7% των ψήφων και συνολικά 21 έδρες στο ελληνικό Κοινοβούλιο, ενώ σε κάποιες περιφέρειες έφτασε να αγγίζει το ποσοστό του 10%. Το ίδιο κόμμα στις εκλογές του 2009 είχε συγκεντρώσει το μόλις το 0,29% των ψήφων. Ο ίδιος μάλιστα ο πρόεδρος του κόμματος σε τηλεοπτική συνέντευξη του παραδέχτηκε πως στο παρελθόν το κόμμα του είχε διασυνδέσεις με την εξτρεμιστική οργάνωση ForzaNuova της Ιταλιας! Από τα παραπάνω συνάγεται πως «ο λαϊκισμός είναι το άμεσο προϊόν μιας κουλτούρας φόβου» . Φόβος ότι οι αγορές θα μας αναγκάσουν σε χρεοκοπία, φόβος ότι οι μουσουλμάνοι μετανάστες θα είναι περισσότεροι από τους πολίτες μίας χώρας, φόβος ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα ελέγχει πλήρως την οικονομία και την πολιτική του καθε κράτους.
Β.ΕΥΡΩΣΥΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ
Αμέσως μετά τη Συνθήκη της Νίκαιας (2000) άρχισε να γίνεται λόγος για την θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης. Το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Συντάγματος παρουσιάστηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στις 18/6/2004 έγινε αποδεκτό με μικρές αλλαγές. Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της διευρυμένης Ένωσης υπέγραψαν τελικά την Συνταγματική Συνθήκη στις 29/10/2004 στη Ρώμη. Τα αρνητικά, όμως, επικυρωτικά δημοψηφίσματα στη Γαλλία και στην Ολλανδία το 2005 επιβεβαίωσαν την αποτυχία του «ονείρου» και τον «θάνατο» της Συνταγματικής Συνθήκης.
Στη Συνθήκη της Λισαβόνας που ακολούθησε και που θα κατοχύρωνε το νομικό και πολιτικό χαρακτήρα της Ένωσης αφαιρούνται τα άρθρα που σχετίζονται με τη σημαία, τον ύμνο, το έμβλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρόλα αυτά και πάλι υπήρξαν αντιδράσεις καθώς το 52,3% των Ιρλανδών σε δημοψήφισμα που διενεργήθηκε καταψήφισε τις αλλαγές. Η Ιρλανδία τελικά συμφώνησε, αφού κατάφερε να υποχρεώσει το Συμβούλιο να αφήσει ανέγγιχτους τους τομείς που αποτέλεσαν το βασικό της μέλημα (φορολογικό σύστημα, αμβλώσεις, ασφάλεια και άμυνα, ιρλανδική ουδετερότητα). Αξίζει να αναφερθεί, πως το δεύτερο εμπόδιο ήταν αυτό της Τσεχίας που υπερνικήθηκε ύστερα από ένα διαρκές διπλωματικό «θρίλερ» που έλαβε χώρα στους κόλπους της Ένωσης.
Η γεωπολιτική εξάπλωση της Ένωσης από την ανατολή στη δύση συνηγορούν τα προλεγόμενα. Τα παραδοσιακά μέλη έχουν στραφεί στο εσωτερικό τους, ενώ τα καινούργια μέλη από την κεντρική Ευρώπη που απολαμβάνουν πλήρη κυριαρχία μόνο από τότε που κατέρρευσε ο κομμουνισμός δεν ενδιαφέρονται να την παραχωρήσουν στην Ένωση.Η ιδέα του Συντάγματος εγκαταλείπεται, αφού θεωρήθηκε ότι είναι υπερβολικά συνδεδεμένο με την κρατική υπόσταση ώστε να εφαρμοσθεί στην Ένωση και η παραδοσιακή διαδικασία τροποποίησης των συνθηκών συνεχίζεται.
Γ. «ΜΟΝΑΧΙΚΟΙ ΛΥΚΟΙ» ΚΑΙ ΑΚΡΟΔΕΞΙΕΣ ΕΞΤΡΕΜΙΣΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ
Κλιμάκωση της βίας ακροδεξιών εξτρεμιστών στην Ευρώπη διαπιστώνουν οι εκθέσεις της Europol την τελευταία πενταετία. Από το 2007 μέχρι και το 2011 η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία καταγράφει εμπρησμούς και απόπειρες βομβιστικών επιθέσεων από ομάδες όπως η «Αίμα και Τιμή» (Blood and Honour) στην Πολωνία και ο «Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός» (HANLA- Hungarian Arrows-National Liberation Army) στην Ουγγαρία.
Στον χάρτη των τρομοκρατών της άκρας δεξιάς οι ευρωπαϊκές αρχές συμπεριέλαβαν τον Σεπτέμβριο του 2006 την οργάνωση «Αίμα, Γη και Τιμή», η οποία αποτελεί φράξια της πολωνικής οργάνωσης «Αίμα και Τιμή». Οι βελγικές αρχές είχαν προχωρήσει τότε σε συλλήψεις ενέα ατόμων, καθώς θεωρήθηκαν ύποπτα για σχεδιασμό τρομοκρατικής επίθεσης. Το 2007 η πορτογαλική αστυνομία συνέλαβε 31 μέλη της ναζιστικής οργάνωσης Hammerskin. Η έρευνα, μάλιστα, έφερε στο φως ένα ευρύ δίκτυο συμπαθούντων της οργάνωσης που επικοινωνούσαν μέσω του διαδικτύου. Το 2009, ο «Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός» σχεδίαζε τέσσερις βομβιστικές επιθέσεις , που όμως ματαιώθηκαν από τις διωκτικές αρχές της χώρας. Ακόμα, στον κατάλογο των εξτρεμιστικών ομάδων περιλαμβάνεται επίσης η τσεχική ομάδαBilaSpravendlnost και η ιταλικήForzaNuova. Κοινό στοιχείο όλων των ομάδων είναι ο αντι-ισλαμισμός.
Παρόλα αυτά, όμως, σοβαρότερο κίνδυνο σύμφωνα με τις ίδιες εκθέσεις αποτελεί το πρότυπο του «μοναχικού λύκου» (lone wolve). Η έκθεση του 2010 συμπεραίνει ότι «μεμονωμένα άτομα με ακροδεξιά ιδεολογία που δρουν μόνα τους αποτελούν σήμερα σαφώς μεγαλύτερη απειλή από τα υπάρχοντα δίκτυα και ομάδες». Το 2008 συνελήφθη σε σιδηροδρομικό σταθμό της Αγγλίας νεαρός άνδρας, ο οποίος στην τσάντα του μετέφερε εκρηκτικό μηχανισμό. Στην έρευνα που ακολούθησε σπίτι του βρέθηκαν φυλλάδια με ακροδεξιό περιεχόμενο και ένα μανιφέστο με τίτλο «Waffen SS». Την ίδια χρονιά η Scotland Yard συνέλαβε και άλλα άτομα, τα οποία αν και δεν ανήκαν σε ακροδεξιά οργάνωση κατηγορήθηκαν για εξτρεμιστική ή και τρομοκρατική οργάνωση. Φυσικά, το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα του προτύπου του «μοναχικού λύκου» αποτελεί ο Νορβηγός Άντερς Μπρέιβικ, ο οποίος βύθισε το κράτος της Νορβηγίας σε μία ανείπωτη θλίψη.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Συμπερασματικά θα λέγαμε πως σε μία Ευρώπη των 27 κρατών η συμφωνία και η συνοχή είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθούν. Όσο μάλιστα τα οικονομικά προβλήματα συνεχίζουν να υφίστανται οι διαφορές μεγαλώνουν. Το ευρωπαϊκό «όνειρο» δεν κατάφερε να εξοβελίσει τις αντιθέσεις, ενώ ο εθνικισμός εμφανίστηκε πιο δυνατός την στιγμή που όλοι τον είχαν ξεχάσει. Βρίσκεται ξανά στο προσκήνιο και ταράζει τα νερά, οδηγώντας σε τέλμα την ευρωπαϊκή ήπειρο. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι παρόλο που η Ευρώπη δεν πισωγυρίζει σε έναν πόλεμο-γεγονός για το οποίο πολλές φωνές έχουν εκφράσει την ανησυχία τους, καθώς τα έθνη της δεν έχουν διάθεση για ένοπλες αντιπαλότητες, η πραγματική ένωση των ανθρώπων που αποτελούν την «ψυχή» της Ευρώπης θα πάρει αρκετά ακόμη χρόνια μέχρι να γίνει πραγματικότητα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Νέο Λεξικό της Ελληνικής, Εκδόσεις Σταφυλίδη, Αθήνα, 1992
Χρυσομάλλης Μιχάλης, Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης-Στοιχεία Συνθήκης της Λισαβόνας, Εκδόσεις Βασ .Ν. Κατσαρού, Αθήνα, 2010
Βερέμης Θάνος (13/3/2011), Πάλι για τον εθνικισμό, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_13/03/2011_435701 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Γιανναράς Χρήστος (6/12/2009), Εθνικισμός-διεθνισμός:εισαγόμενοι, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_06/12/2009_382220 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Μασούρα Ρίτσα (27/11/2011), Πρόσωπα, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_27/11/2011_464068 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Μοσχονάς Γεράσιμος (14/4/2012), Αλήθειες και υπερβολές για την άκρα Δεξιά, http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=453269 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Σουλιώτης Γιάννης (31/7/2011), «Μοναχικοί λύκοι» και ομάδες, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_100006_31/07/2011_451154 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Krugman Paul, (13/12/2011), Ύφεση και Δημοκρατία,http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=434523 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Kupchan Charles, (29/8/2012), As nationalism rises, will the EU fall ?,http://www.cfr.org/europerussia/nationalism-rises-european-union-fall/p22856(Πρόσβαση 12/5/2012)
Moisi Dominique, (28/3/2012), «Σκοτώνω, άρα υπάρχω»,http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=450583 (Πρόσβαση 12/5/2012)
Σημείωση: Η παραπάνω ακαδημαϊκή εργασία συντάχθηκε τον Μάιο 2012.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου