Όταν ο αστεροειδής J025 πέρασε από τη Γη τον Απρίλιο, προσέγγισε τον πλανήτη μας σε απόσταση 1,1 εκατομμυρίων μιλίων, πέρασε δηλαδή ξυστά σύμφωνα με τα κοσμικά δεδομένα και ήταν η κοντινότερη προσέγγιση που είδαμε την τελευταία δεκαετία. Και ο J025 ήταν μεγάλος. Με μήκος περίπου 650 μέτρων, θα μπορούσε να σκοτώσει δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους εάν έπεφτε σε πυκνοκατοικημένη περιοχή.
Ενώ η πορεία του ήταν θέμα αστρονομίας, η ανακάλυψή του J025 ήταν σε μεγάλο βαθμό θέμα τύχης. Το Κογκρέσο υπαγορεύει στη NASA να εστιάζει σε γεωπλήσια αντικείμενα (NEOs) που είναι πολύ μικρότερα από τον J025, ξεκινώντας με αυτά που είναι μεγαλύτερα από ένα γήπεδο ποδοσφαίρου. Ωστόσο, ο οργανισμός έχει ανιχνεύσει λιγότερα από το 1/3 των 10.000 αντικειμένων που εκτιμάται ότι βρίσκονται εκεί έξω και δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό να τα εντοπίσει όλα μέχρις ότου λήξει η προθεσμία το 2020.
Τα νούμερα αυτά είναι μια υπενθύμιση της απαραίτητης αποστολής του Προγράμματος Κοντινών στη Γη Αντικειμένων. Παρολ’ αυτά, ο προϋπολογισμός του, παραμένει σε μόλις 50 εκατ. δολάρια ετησίως, ενώ μόλις αποφεύχθη μια προσπάθεια της κυβέρνησης Trump να ακυρώσει τα σχέδια για μια επανδρωμένη αποστολή που θα διερευνήσει την ανακατεύθυνση των αστεροειδών που κατευθύνονται προς τη γη. Για να κατανοήσουμε το λόγο για τον οποίο αυτά θεωρούνται «ψίχουλα» πρέπει να αντιληφθούμε μια πολύ μεγάλη ιδέα: τον υπαρξιακό κίνδυνο.
Ένας υπαρξιακός κίνδυνος είναι μια απειλή που θα μπορούσε να τερματίσει την ανθρώπινη φυλή. Μπορεί να είναι πολύ μεγάλος: είτε φυσικός, όπως μία ασταμάτητη επιδημία, είτε αποτέλεσμα ανθρώπινης παρέμβασης, όπως η πιθανότητα να εξελιχθεί τόσο πολύ η τεχνητή νοημοσύνη που να αποφασίσει μια μέρα να αφανίσει το ανθρώπινο είδος. Δεν υπάρχει επιστροφή από τον υπαρξιακό κίνδυνο, η απώλεια είναι οριστική.
Γνωρίζουμε ότι οι αστεροειδείς συνιστούν υπαρξιακό κίνδυνο επειδή έχουν σχετικό ιστορικό. Πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια, ένας αστεροειδής πλάτους έξι μιλίων συγκρούστηκε με αυτό που είναι σήμερα η Χερσόνησος του Γιουκατάν και αφάνισε τους δεινοσαύρους. Με χιλιάδες μεγάλα αντικείμενα να πλησιάζουν τη γη, αργά ή γρήγορα κάποιο θα εισέλθει σε τροχιά σύγκρουσης με τον πλανήτη.
To timing, ειδικά σε αυτό το συγκεκριμένο ζήτημα, είναι το παν. Εάν οι επιστήμονες ήξεραν ότι ένας μεγάλος αστεροειδής θα χτυπήσει σχεδόν σίγουρα τη Γη την επόμενη δεκαετία ή ακόμα και τον επόμενο αιώνα, τα χρήματα δεν θα ήταν θέμα. Αλλά είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν θα το μάθουν. Το 2001, μια βρετανική ομάδα εργασίας εκτίμησε ότι ένας αστεροειδής, αρκετά μεγάλος για να σκοτώσει τουλάχιστον 1,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους έχει 1 στις 250.000 πιθανότητα να συγκρουστεί με τη γη κάποια δεδομένη χρονιά. Που σημαίνει ότι θα είμαστε εντάξει φέτος αλλά και πιθανότατα για χιλιάδες χρόνια στο μέλλον.
Γιατί λοιπόν να ανησυχεί κανείς για τους αστεροειδείς; «Οι πιθανότητες είναι μικρές», δήλωσε ο σύμβουλος επιστήμης του Προέδρου Obama, John Holdren στο Κογκρέσο το 2013, μετά τη σύγκρουση ενός μικρού αστεροειδούς με τη ρωσική πόλη Τσελιαμπίνσκ. «Αλλά οι πιθανές συνέπειες ενός τέτοιου γεγονότος είναι τόσο μεγάλες, που έχει νόημα να πάρουμε σοβαρά τον κίνδυνο».
Για να αρχίσουμε να έχουμε μια αίσθηση του πόσα πρέπει να δαπανώνται για να αποφευχθεί ένα χτύπημα αστεροειδούς, πρέπει να βάλουμε τιμή στο ανεκτίμητο: την αξία του ανθρώπινου είδους. Στο βιβλίο του «Καταστροφή: Κίνδυνος και Αντίδραση», ο πολυμαθής νομικός και οικονομολόγος Richard Posner προσπάθησε να κάνει ακριβώς αυτό, αποτιμώντας μια ανθρώπινη ζωή στα 2 εκατομμύρια δολάρια. (Η αμερικανική κυβέρνηση έχει αποτιμήσει τη ζωή ενός Αμερικανού σε περισσότερα από 9,1 εκατ. δολάρια). Με αυτά τα στοιχεία, ένα χτύπημα αστεροειδούς που θα σκότωνε 1,5 δισ. ανθρώπους θα είχε κόστος 3 τετράκις εκατομμύρια ή 3 εκατομμύρια δισεκατομμύρια, το οποίο με ετήσια πιθανότητα 1 στις 250.000 καταλήγει σε ετήσιο κόστος κατά του χτυπήματος αστεροειδούς της τάξης των 12 δισ. δολαρίων.
Το νούμερο κάθε άλλο παρά ακριβές είναι. Επειδή τα χτυπήματα αστεροειδών είναι τόσο σπάνια, οι εκτιμήσεις μας για την πιθανότητα σύγκρουσης είναι αναγκαστικά ατελείς. Και πάλι, θα μπορούσε να αποδειχθεί ότι οι συγκρούσεις είναι πιο πιθανές από ό, τι νομίζουμε τώρα, όχι λιγότερο, γεγονός που θα ανέβαζε ακόμη περισσότερο το ετήσιο κόστος. Ωστόσο, οι υπολογισμοί του Posner εξακολουθούν να στηρίζουν το επιχείρημα πως ενώ μπορεί να μην γνωρίζουμε ακριβώς πόσα θα ήταν λογικό να προϋπολογίζουμε για την άμυνα κατά των αστεροειδών, το να δαπανούμε 50 εκατ. δολάρια ετησίως για να προστατέψουμε τους εαυτούς μας από ένα συμβάν που θα κόστιζε 12 δισ. δολάρια ετησίως είναι πολύ χαμηλό.
Το βιβλίο του Posner έστρεψε την απαιτούμενη προσοχή στο ζήτημα, εν μέρει επειδή ήταν ένας νομικός που έγραφε για τους κινδύνους ενός χτυπήματος αστεροειδούς, όχι ένας επιστήμονας. Αλλά υπάρχουν ακόμα πολλά περισσότερα να κάνουμε για να προετοιμαστούμε. Με κόστος 500 έως 750 εκατομμυρίων δολαρίων, η NASA θα μπορούσε να βάλει ένα τηλεσκόπιο υπέρυθρης ακτινοβολίας σε μια τροχιά αντίστοιχη της Αφροδίτης, κάτι που θα βοηθούσε στην ταυτοποίηση αστεροειδών που δεν μπορούν τώρα να εντοπιστούν από το έδαφος επειδή καλύπτονται από την αντανάκλαση του ήλιου. Έκθεση της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών ανέφερε ότι εκτίμησε το κόστος ενός βέλτιστου προγράμματος αναζήτησης αστεροειδών σε περίπου 100 εκατ. δολάρια ετησίως, το οποίο θα είχε το πρόσθετο πλεονέκτημα να παρέχει πιο αξιόπιστες εκτιμήσεις σχετικά με το πόσο συχνά ένας αστεροειδής είναι πιθανό να συγκρούεται με τη Γη, πράγμα που με τη σειρά του θα μας βοηθήσει να βελτιώσουμε τον υπολογισμό του ποσού που θα έπρεπε να δαπανάμε για την άμυνα. Και με αρκετή δουλειά, θα μάθουμε να υπερασπιζόμαστε τους εαυτούς μας.
Το νομοσχέδιο δαπανών το οποίο ενέκρινε το Κογκρέσο στις 30 Απριλίου αγνόησε το αίτημα του Λευκού Οίκου να ακυρώσει το σχέδιο της κυβέρνησης Obama να στείλει ένα ρομποτικό σκάφος σε έναν αστεροειδή πλησίον της Γης, και αργότερα αστροναύτες, γεγονός που θα επιτρέψει στον οργανισμό να δοκιμάσει στρατηγικές για να αποκρούει ένα εισερχόμενο αντικείμενο. Η συμφωνία αυξάνει ακόμη και τη χρηματοδότηση της NASA κατά περισσότερο από ένα μισό δισεκατομμύριο δολάρια και επιτρέπει ένα μέρος αυτών των χρημάτων να χρησιμοποιηθούν για την προγραμματισμένη αποστολή αστεροειδών. Είναι ένα καλό βήμα, έστω και αν τα χρήματα δεν πλησιάζουν καν τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουμε. Η σύγκρουση ενός μεγάλου αστεροειδούς με τη Γη, θα ήταν μια φυσική καταστροφή άνευ προηγουμένου –αλλά όπως και με οποιαδήποτε άλλο φυσική καταστροφή, το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να φροντίσουμε για ένα αξιοπρεπές ασφαλιστήριο συμβόλαιο.
Ο Γάλλος μαθηματικός Ιβ Μειέρ.
