Βραβείο Νόμπελ Φυσικής στα μοντέλα που προβλέπουν την κλιματική αλλαγή

Τρεις επιστήμονες μοιράζονται Νόμπελ Φυσικής 2021 για τις πρωτοποριακές μελέτες τους στην κατανόηση περίπλοκων φυσικών συστημάτων. Ο Syukuro Manabe(1/4) και ο Klaus Hasselmann(1/4) διότι έθεσαν τα θεμέλια της γνώσης μας για το κλίμα της Γης και στο πώς αυτό επηρεάζεται από την ανθρωπότητα και ο Giorgio Parisi(1/2) για την επαναστατική συμβολή του στο θεωρία των χαοτικών και τυχαίων φαινομένων. Όλα τα πολύπλοκα συστήματα αποτελούνται από πολλά διαφορετικά μέρη που αλληλεπιδρούν. Μελετώνται από τους φυσικούς τα τελευταία διακόσια χρόνια και είναι δύσκολο να περιγραφούν μαθηματικά εξαιτίας του τεραστίου αριθμού των συστατικών τους και της τυχαιότητας που επικρατεί σ’ αυτά. Θα μπορούσαν επίσης να είναι χαοτικά, όπως ο καιρός, όπου μικρές αποκλίσεις στις αρχικές τιμές οδηγούν σε τεράστιες διαφορές σε μεταγενέστερο στάδιο. Οι Manabe, Hasselmann και Parisi συνέβαλαν στο να κατανοήσουμε περισσότερο αυτά τα συστήματα καθώς επίσης και την μακροπρόθεσμη εξέλιξή τους. Το κλίμα της Γης είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα πολύπλοκων συστημάτων. Οι Manabe και Hasselmann βραβεύθηκαν με Νόμπελ για το πρωτοποριακό έργο τους στην ανάπτυξη κλιματικών μοντέλων, ενώ ο Parisi για τις θεωρητικές του λύσεις σε μια τεράστια σειρά προβλημάτων στη θεωρία των πολύπλοκων συστήματα. Ο Syukuro Manabe απέδειξε ότι η αύξηση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα οδηγεί σε αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη μας. Στη δεκαετία του 1960, ηγήθηκε της ανάπτυξης φυσικών μοντέλων του κλίματος της Γης και ήταν ο πρώτος που εξερεύνησε την αλληλεπίδραση μεταξύ της ισορροπίας ακτινοβολίας και της κάθετης μεταφοράς αερίων μαζών. Η εργασία του έθεσε τα θεμέλια για την ανάπτυξη των σημερινών κλιματικών μοντέλων. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα, ο Klaus Hasselmann δημιούργησε ένα μοντέλο που συνδέει τον καιρό και το κλίμα, απαντώντας έτσι στο ερώτημα γιατί τα κλιματικά μοντέλα μπορούν να είναι αξιόπιστα παρά το γεγονός ότι ο καιρός είναι μεταβλητός και χαοτικός. Ανέπτυξε επίσης μεθόδους για τον εντοπισμό συγκεκριμένων σημάτων, ‘δακτυλικών αποτυπωμάτων’ που αποτυπώνονται στο κλίμα, εξαιτίας των φυσικών φαινομένων και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Οι μέθοδοί του έχουν χρησιμοποιηθεί για να αποδειχθεί ότι η αύξηση της θερμοκρασίας στην ατμόσφαιρα οφείλεται στις ανθρώπινες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Γύρω στο 1980, ο Giorgio Parisi ανακάλυψε κρυμμένα μοτίβα σε περίπλοκα αδιάτακτα υλικά. Οι ανακαλύψεις του είναι από τις σημαντικότερες συνεισφορές στη θεωρία περίπλοκων συστημάτων. Επιτρέπουν την κατανόηση και περιγραφή πολλών διαφορετικών και φαινομενικά εντελώς τυχαίων υλικών και φαινομένων, όχι μόνο στη φυσική αλλά και σε άλλους, πολύ διαφορετικούς τομείς, όπως τα μαθηματικά, την βιολογία, την νευροεπιστήμη και την μηχανική μάθηση. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ζωτικής σημασίας για τη ζωή Πριν από διακόσια χρόνια, ο Γάλλος φυσικός Joseph Fourier μελέτησε την ισορροπία ενέργειας μεταξύ της προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας στην Γη και της εκπεμπόμενης ακτινοβολίας από την Γη. Κατανόησε τον ρόλο της ατμόσφαιρας σε αυτήν την ισορροπία. Στην επιφάνεια της Γης, η εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία μετατρέπεται σε εξερχόμενη ακτινοβολία – που ονόμασε «σκοτεινή θερμότητα» – η οποία απορροφάται από την ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα την θέρμανση της Γης. Ο προστατευτικός ρόλος της ατμόσφαιρας αναφέρεται σήμερα ως φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αυτό το όνομα προέρχεται από την ομοιότητά του με τα γυάλινα τζάμια ενός θερμοκηπίου, στο οποίο ο αέρας θερμαίνεται από το ηλιακό φως, αυξάνοντας την θερμοκρασία του (αν και η σύγκριση αυτή είναι ατυχής, γιατί τα γυάλινα τοιχώματα στο θερμοκήπιο κρατάνε στο εσωτερικό του τον θερμαινόμενο αέρα, ενώ στη Γη ο θερμός αέρας είναι ελεύθερος να ανεβαίνει και να διαδίδει προς τα έξω την θερμότητα). Ωστόσο, οι διαδικασίες αλληλεπίδρασης της ακτινοβολίας με την ατμόσφαιρα είναι πολύ πιο περίπλοκες. Το πρόβλημα παραμένει το ίδιο με αυτό που επιχείρησε ο Fourier – να διερευνήσει την ισορροπία μεταξύ της ηλιακής ακτινοβολίας μικρών μηκών κύματος – ορατή και υπεριώδη ακτινοβολία- που προσπίπτει στην Γη από τον Ήλιο και της μεγάλου μήκους κύματος υπέρυθρης ακτινοβολίας που εκπέμπεται από την Γη προς τα έξω. Οι λεπτομέρειες προστέθηκαν από πολλούς επιστήμονες του κλίματος τους επόμενους δύο αιώνες. Τα σύγχρονα κλιματικά μοντέλα είναι ισχυρά εργαλεία, όχι μόνο για την κατανόηση του κλίματος, αλλά και για την κατανόηση της παγκόσμιας θέρμανσης στην οποία συνεισφέρουν και οι άνθρωποι. Αυτά τα μοντέλα βασίζονται στους νόμους της φυσικής και έχουν αναπτυχθεί από μοντέλα που προέβλεπαν τον καιρό. Ο καιρός περιγράφεται από μετεωρολογικά μεγέθη όπως η θερμοκρασία, ο υετός, ο άνεμος ή τα σύννεφα και επηρεάζεται από ό,τι συμβαίνει στους ωκεανούς και στη στεριά. Τα κλιματικά μοντέλα βασίζονται στα στατιστικά μεγέθη του καιρού, όπως οι μέσες τιμές, οι τυπικές αποκλίσεις, οι υψηλότερες και οι χαμηλότερες τιμές που μετρήθηκαν κ.λπ. Δεν μπορούν να μας πουν πώς θα είναι ο καιρός στη Στοκχόλμη στις 10 Δεκεμβρίου του επόμενου έτους, αλλά μπορούμε να πάρουμε μια ιδέα για την θερμοκρασία ή τις βροχοπτώσεις που αναμένουμε κατά μέσο όρο στη Στοκχόλμη τον Δεκέμβριο. Ο ρόλος του διοξειδίου του άνθρακα Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι απαραίτητο για τη ζωή στη Γη. Ρυθμίζει την θερμοκρασία διότι τα αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα – διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, υδρατμοί κ.ά. – απορροφούν την υπέρυθρη ακτινοβολία της Γης και στη συνέχεια η επανεκπεμπόμενη θερμική ακτινοβολία, θερμαίνει τον αέρα και το έδαφος. Τα αέρια του θερμοκηπίου στην πραγματικότητα αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό της ξηρής ατμόσφαιρας της Γης, η οποία συνίσταται κατά 99% κατ’ όγκο από άζωτο και οξυγόνο. Το διοξείδιο του άνθρακα είναι μόλις 0,04% κατ’ όγκο. Το πιο ισχυρό αέριο θερμοκηπίου είναι οι υδρατμοί, αλλά δεν μπορούμε να ελέγξουμε τη συγκέντρωση των υδρατμών στην ατμόσφαιρα, ενώ μπορούμε να ελέγξουμε αυτή του διοξειδίου του άνθρακα. Η ποσότητα υδρατμών στην ατμόσφαιρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την θερμοκρασία, οδηγώντας σε έναν μηχανισμό ανάδρασης. Περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα την κάνει θερμότερη, επιτρέποντας περισσότερη ποσότητα υδρατμών να διατηρούνται στον αέρα, γεγονός που αυξάνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αυξάνοντας έτσι ακόμα περισσότερο την θερμοκρασία. Εάν το επίπεδο του διοξειδίου του άνθρακα μειωθεί, ποσότητα υδρατμών θα συμπυκνωθεί και η θερμοκρασία θα πέσει. Ένα πρώτο πρώτο κομμάτι του παζλ σχετικά με την επίδραση του διοξειδίου του άνθρακα προήλθε από τον Σουηδό ερευνητή και νομπελίστα Svante Arrhenius. Παρεμπιπτόντως, ο συνάδελφός του, μετεωρολόγος Nils Ekholm, ήταν εκείνος που το 1901 χρησιμοποίησε πρώτος τον όρο θερμοκήπιο για να περιγράψει την απορρόφηση και την επανεκπομπή θερμικής ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα. Ο Arrhenius κατανόησε την φυσική που ήταν υπεύθυνη για το φαινόμενο του θερμοκηπίου στα τέλη του 19ου αιώνα. Όσο θερμότερη είναι μια πηγή της ακτινοβολίας, τόσο μικρότερο είναι το μήκος κύματος της εκπεμπόμενης ακτινοβολίας. Ο ήλιος έχει επιφανειακή θερμοκρασία περίπου 6.000 °C και εκπέμπει ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία κυρίως στο ορατό φως. Η Γη, με επιφανειακή θερμοκρασία 15 °C, επαν-εκπέμπει αόρατη υπέρυθρη ακτινοβολία. Αν η ατμόσφαιρα δεν απορροφούσε αυτήν την ακτινοβολία, η θερμοκρασία της γήινης επιφάνειας δεν θα ξεπερνούσε τους –18 °C. Ο Arrhenius στην πραγματικότητα προσπαθούσε να βρει τι προκάλεσε φαινόμενο των εποχών των παγετώνων, που είχε ανακαλυφθεί εκίνη την εποχή. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αν το επίπεδο διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα μειωθεί στο μισό, αυτό θα ήταν αρκετό για να εισέλθει η Γη σε μια νέα εποχή των παγετώνων. Και αντίστροφα – ο διπλασιασμός της ποσότητας διοξειδίου του άνθρακα θα αύξανε τη θερμοκρασία κατά 5-6 °C, αποτέλεσμα το οποίο, συμπτωματικά, είναι εκπληκτικά κοντά στις τρέχουσες εκτιμήσεις. Ένα πρωτοποριακό μοντέλο για την επίδραση του διοξειδίου του άνθρακα Στη δεκαετία του 1950, ο Ιάπων φυσικός Syukuro Manabe ήταν ένας από τους νέους και ταλαντούχους ερευνητές στο Τόκιο που εγκατέλειψαν την Ιαπωνία, η οποία είχε καταστραφεί από τον πόλεμο, και συνέχισαν την καριέρα τους στις Η.Π.Α. Ο σκοπός της έρευνας του Manabe, όπως του Arrhenius πριν από περίπου εβδομήντα χρόνια, ήταν να κατανοήσει πως τα αυξημένα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα μπορούν να προκαλέσουν αύξηση της θερμοκρασίας. Ωστόσο, ενώ ο Arrhenius είχε επικεντρωθεί στην ισορροπία της ακτινοβολίας, στην δεκαετία του 1960 ο Manabe προχώρησε την έρευνα στην ανάπτυξη φυσικών μοντέλων ώστε να ενσωματώσει την κάθετη μεταφορά αερίων μαζών λόγω μεταφοράς θερμότητας, καθώς και την λανθάνουσα θερμότητα υδρατμών. Για να κάνει αυτούς τους υπολογισμούς διαχειρίσιμους, επέλεξε να μειώσει το μοντέλο σε μία διάσταση – μια κάθετη στήλη, 40 χιλιόμετρα πάνω στην ατμόσφαιρα. Ακόμα κι έτσι, χρειάστηκαν εκατοντάδες πολύτιμες ώρες σε υπολογιστές για να δοκιμαστεί το μοντέλο μεταβάλλοντας τα επίπεδα των αερίων στην ατμόσφαιρα. Το οξυγόνο και το άζωτο είχαν αμελητέες επιδράσεις στην επιφανειακή θερμοκρασία, ενώ το διοξείδιο του άνθρακα είχε σαφή επίδραση: όταν το επίπεδο του διοξειδίου του άνθρακα διπλασιαζόταν, η παγκόσμια θερμοκρασία αυξανόταν πάνω από 2 oC.

Πηγή: Manabe and Wetherald (1967) Thermal equilibrium of the atmosphere with a given distribution of relative humidity, Journal of the atmospheric sciences, Vol. 24, Nr 3, May. Το μοντέλο του Manabe επιβεβαίωσε ότι αυτή η θέρμανση οφειλόταν όντως στην αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα, επειδή προέβλεπε άνοδο της θερμοκρασίας πιο κοντά στο έδαφος, ενώ η ανώτερη ατμόσφαιρα γινόταν πιο κρύα. Αν η αύξηση της θερμοκρασίας οφειλόταν σε αύξηση της προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας, τότε θα έπρεπε ολόκληρη η ατμόσφαιρα να θερμαίνεται ταυτόχρονα. Πριν από εξήντα χρόνια, οι υπολογιστές ήταν εκατοντάδες χιλιάδες φορές πιο αργοί από ό,τι τώρα, οπότε αυτό το μοντέλο ήταν σχετικά απλό, αλλά ο Manabe επιβεβαίωσε τα βασικά χαρακτηριστικά. ‘Πρέπει πάντα να απλοποιείς’, έλεγε. Δεν μπορείτε να ανταγωνιστείτε την πολυπλοκότητα της φύσης – υπεισέρχεται τόσο πολλή φυσική που είναι αδύνατο να υπολογιστούν απολύτως τα πάντα. Οι γνώσεις από το μονοδιάστατο μοντέλο οδήγησαν σε ένα κλιματικό μοντέλο σε τρεις διαστάσεις, το οποίο ο Manabe δημοσίευσε το 1975. Αυτό ήταν ένα ακόμη ορόσημο στην πορεία για την κατανόηση των μυστικών του κλίματος. Ο καιρός είναι χαοτικός Περίπου δέκα χρόνια μετά τον Manabe, ο Klaus Hasselmann πέτυχε να συνδέσει τον καιρό και το κλίμα βρίσκοντας έναν τρόπο να ξεπεράσει τις γρήγορες και χαοτικές αλλαγές του καιρού που ήταν τόσο ενοχλητικές στους υπολογισμούς. Ο πλανήτης μας έχει τεράστιες αλλαγές στον καιρό επειδή η ηλιακή ακτινοβολία είναι άνισα κατανεμημένη, τόσο γεωγραφικά όσο και χρονικά. Η γη είναι σφαιρική, έτσι λιγότερες από τις ακτίνες του ήλιου φτάνουν στα υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη σε σχέση με τα χαμηλότερα κοντά στον Ισημερινό. Επιπλέον, ο άξονας της Γης είναι κεκλιμένος, δημιουργώντας εποχιακές διαφορές στην εισερχόμενη ακτινοβολία. Οι διαφορές στην πυκνότητα μεταξύ θερμότερου και ψυχρότερου αέρα προκαλούν τις κολοσσιαίες μεταφορές θερμότητας μεταξύ διαφορετικών γεωγραφικών πλάτων, μεταξύ ωκεανού και ξηράς, μεταξύ υψηλότερων και χαμηλότερων αερίων μαζών, οι οποίες καθοδηγούν τον καιρό στον πλανήτη μας. Όπως όλοι γνωρίζουμε, το να κάνουμε αξιόπιστες προβλέψεις για τον καιρό για πάνω από δέκα ημέρες είναι μια πρόκληση. Πριν από διακόσια χρόνια, ο διάσημος Γάλλος επιστήμονας, Pierre-Simon de Laplace, δήλωσε ότι αν γνωρίζαμε τη θέση και την ταχύτητα όλων των σωματιδίων στο σύμπαν, θα μπορούσαμε να υπολογίσουμε τι συνέβη και τι θα συμβεί στον κόσμο μας. Αυτό κατ’ αρχήν ακούγεται λογικό. Οι νόμοι κίνησης του Νεύτωνα, οι οποίοι περιγράφουν τις μεταφορές αερίων μαζών στην ατμόσφαιρα, είναι εντελώς ντετερμινιστικοί – δεν διέπονται από τυχαιότητα Ωστόσο, τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο λάθος όταν πρόκειται για τον καιρό. Αυτό οφείλεται εν μέρει επειδή, πρακτικά είναι αδύνατο να είμαστε αρκετά ακριβείς – να παραθέσουμε την θερμοκρασία του αέρα, την πίεση, την υγρασία ή τις συνθήκες του ανέμου για κάθε σημείο της ατμόσφαιρας. Επίσης, οι εξισώσεις είναι μη γραμμικές. Μικρές αποκλίσεις στις αρχικές τιμές μπορούν να κάνουν το σύστημα του καιρού να εξελιχθεί με εντελώς διαφορετικούς τρόπους. Με βάση την διατύπωση ότι ‘μια πεταλούδα που πετάει στη Βραζιλία θα μπορούσε να προκαλέσει ανεμοστρόβιλο στο Τέξας’, η απροσδιοριστία του καιρού ονομάστηκε φαινόμενο της πεταλούδας. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι είναι αδύνατο να δημιουργηθούν μακροπρόθεσμες καιρικές προβλέψεις – ο καιρός είναι χαοτικός. Αυτή η ανακάλυψη έγινε στη δεκαετία του 1960 από τον Αμερικανό μετεωρολόγο Edward Lorenz, ο οποίος έθεσε τα θεμέλια της σημερινής θεωρίας του χάους. Η επιστημονική βάση των μακροπρόθεσμων κλιματολογικών προβλέψεων Πώς μπορούμε να έχουμε αξιόπιστα κλιματικά μοντέλα που κάνουν προβλέψεις για αρκετές δεκαετίες ή εκατοντάδες χρόνια στο μέλλον, παρά το γεγονός ότι ο καιρός είναι ένα κλασικό παράδειγμα ενός χαοτικού συστήματος; Γύρω στο 1980, ο Klaus Hasselmann απέδειξε πώς τα χαοτικά μεταβαλλόμενα καιρικά φαινόμενα μπορούν να περιγραφούν ως ταχέως μεταβαλλόμενος θόρυβος, θέτοντας έτσι τις μακροπρόθεσμες κλιματολογικές προβλέψεις σε επιστημονικά θεμέλια. Επιπλέον, ανέπτυξε μεθόδους για τον εντοπισμό των ανθρώπινων επιπτώσεων στην παρατηρούμενη παγκόσμια θερμοκρασία. Ως νεαρός μεταπτυχιακός φοιτητής φυσικής στο Αμβούργο της Γερμανίας, στη δεκαετία του 1950, ο Hasselmann ασχολήθηκε με τη δυναμική των ρευστών, και στη συνέχεια άρχισε να αναπτύσσει παρατηρήσεις και θεωρητικά μοντέλα για τα κύματα και τα ρεύματα των ωκεανών. Μετακόμισε στην Καλιφόρνια και συνέχισε με την ωκεανογραφία, συναντώντας συναδέλφους όπως ο Charles David Keeling, με τον οποίο ο Hasselmanns συνεργάστηκε. Ο Keeling είχε ξεκινήσει το 1958, την σημαντικότερη σειρά μετρήσεων του ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα στο Παρατηρητήριο Mauna Loa στη Χαβάη. Ο Hasselmanns δεν γνώριζε τότε ότι στη μετέπειτα εργασία του θα χρησιμοποιούσε συχνά την καμπύλη Keeling, η οποία δείχνει αλλαγές στα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα.

Η καμπύλη Keeling μας δείχνει την εξέλιξη της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Η δημιουργία ενός κλιματικού μοντέλου μέσα από τα χαοτικά δεδομένα του καιρού μπορεί να απεικονιστεί με ένα σκύλο που περπατάει: ο σκύλος τρέχει μπροστά, γυρνάει πίσω και πάει ξανά προς τα εμπρός ή πλάι και γύρω από τα πόδια σας. Πώς μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα ίχνη του σκύλου για να δείτε αν περπατάτε ή στέκεστε ακίνητοι; Ή για να διαπιστώσετε αν περπατάτε γρήγορα ή αργά; Τα ίχνη του σκύλου είναι οι αλλαγές του καιρού και η βόλτα σας είναι η εξέλιξη του κλίματος. Είναι δυνατόν να βγάλουμε συμπεράσματα για τις μακροπρόθεσμες τάσεις στο κλίμα χρησιμοποιώντας χαοτικά και θορυβώδη δεδομένα καιρού; Μια επιπλέον δυσκολία είναι ότι οι διακυμάνσεις που επηρεάζουν το κλίμα είναι εξαιρετικά μεταβλητές με την πάροδο του χρόνου – μπορεί να είναι γρήγορες, όπως στην ένταση του ανέμου ή την θερμοκρασία του αέρα ή πολύ αργές, όπως το λιώσιμο των πάγων και η θέρμανση των ωκεανών. Για παράδειγμα, η ομοιόμορφη θέρμανση μόνο κατά ένα βαθμό μπορεί να πάρει χίλια χρόνια για τον ωκεανό, αλλά μόνο λίγες εβδομάδες για την ατμόσφαιρα. Το αποφασιστικό βήμα ήταν να ενσωματώσουμε τις γρήγορες αλλαγές του καιρού στους υπολογισμούς ως θόρυβο και να δείξουμε πώς αυτός ο θόρυβος επηρεάζει το κλίμα. Ο Hasselmann δημιούργησε ένα στοχαστικό μοντέλο κλίματος, που σημαίνει ότι η τυχαιότητα είναι ενσωματωμένη στο μοντέλο. Η έμπνευσή του προήλθε από τη θεωρία για την κίνηση Brown του Άλμπερτ Αϊνστάιν, που ονομάζεται επίσης τυχαίος περίπατος. Χρησιμοποιώντας αυτή τη θεωρία, ο Hasselmann απέδειξε ότι η ταχέως μεταβαλλόμενη ατμόσφαιρα μπορεί πραγματικά να προκαλέσει αργές μεταβολές στον ωκεανό. Η ανθρωπογενής επίδραση στην κλιματική αλλαγή Όταν ολοκληρώθηκε το μοντέλο για τις κλιματικές μεταβολές, ο Hasselmann ανέπτυξε μεθόδους για τον εντοπισμό των ανθρώπινων επιδράσεων στο κλιματικό σύστημα. Διαπίστωσε ότι τα μοντέλα, μαζί με παρατηρήσεις και θεωρητικές εκτιμήσεις, περιέχουν επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τις ιδιότητες του θορύβου και των σημάτων. Για παράδειγμα, οι αλλαγές στην ηλιακή ακτινοβολία, τα ηφαιστειακά σωματίδια ή τα επίπεδα των αερίων του θερμοκηπίου αφήνουν μοναδικά σήματα, δακτυλικά αποτυπώματα, τα οποία μπορούν να διαχωριστούν. Αυτή η μέθοδος για τον προσδιορισμό των δακτυλικών αποτυπωμάτων μπορεί επίσης να εφαρμοστεί και στην επίδραση που έχουν οι άνθρωποι στο κλιματικό σύστημα. Έτσι ο Hasselmann άνοιξε τον δρόμο για περαιτέρω μελέτες της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες ανέδειξαν τα ίχνη ανθρώπινων επιπτώσεων στο κλίμα χρησιμοποιώντας μεγάλο αριθμό ανεξάρτητων παρατηρήσεων. Τα κλιματικά μοντέλα ανανεώνονται ασταμάτητα καθώς οι διαδικασίες που περιλαμβάνονται στις περίπλοκες αλληλεπιδράσεις του κλίματος χαρτογραφούνται πιο διεξοδικά, κυρίως μέσω των δορυφορικών μετρήσεων και των παρατηρήσεων του καιρού. Τα μοντέλα δείχνουν σαφώς ένα επιταχυνόμενο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Από τα μέσα του 19ου αιώνα, τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αυξήθηκαν κατά 40%. Η ατμόσφαιρα της γης δεν περιείχε τόση ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Οι μετρήσεις θερμοκρασίας δείχνουν ότι ο πλανήτης έχει θερμανθεί κατά 1οC τα τελευταία 150 χρόνια. Οι Syukuro Manabe και Klaus Hasselmann θεμελίωσαν μια στέρεα φυσική βάση όσον αφορά την γνώση μας για το κλίμα της Γης. Τα κλιματικά τους μοντέλα είναι κατηγορηματικά. Η υπεθέρμανση της Γης οφείλεται στην αύξηση των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.

Η ανθρωπογενής επίδραση στην κλιματική αλλαγή (πηγή: Hegerl and Zweirs (2011) Use of models in detection & attribution of climate change, WIREs Climate Change) …. συνεχίζεται με την συνεισφορά του Giorgio Parisi … πηγή: https://www.nobelprize.org/

Πότε και πώς θα έρθει το οριστικό τέλος του πλανήτη μας;

Τα τελευταία ~4 δισεκατομμύρια χρόνια ήταν μια απίστευτα επιτυχημένη και αδιάλειπτη πορεία για την ζωή στη Γη. Το μέλλον όμως δεν θα είναι τόσο λαμπρό.

Η ζωή στη Γη επιβιώνει και ευδοκιμεί για πάνω από 4 δισεκατομμύρια χρόνια, αλλά αυτό δεν θα συνεχίζεται για πάντα. Σε πολύ μεγάλο βάθος χρόνου αναμένονται καταστροφικά γεγονότα που θα πλήξουν τον πλανήτη Γη. Καθώς ο ήλιος γερνά, ο πυρήνας του διαστέλλεται και θερμαίνεται, αυξάνοντας τον ρυθμό των πυρηνικών αντιδράσεων σύντηξης που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό του. Μετά από 1-2 δισεκατομμύρια χρόνια, η ολοένα αυξανόμενη ακτινοβολία από τον Ήλιο θα θερμάνει και θα εξατμίσει τους ωκεανούς της Γης.

Στη συνέχεια, οι βαρυτικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των εσωτερικών πλανητών θα διαταράξουν τις τροχιές τους. Υπάρχει μια μικρή πιθανότητα για τον ‘εκτροχιασμό’ κάποιου πλανήτη, συμπεριλαμβανομένης της Γης. Μετά από 4 δισεκατομμύρια χρόνια, συμβαίνει η αναπόφευκτη συγχώνευση του Γαλαξία μας με τον γαλαξία της Ανδρομέδας. Παρά τους νέους σχηματισμούς άστρων, σουπερνόβα και αστρικές συγκρούσεις, υπάρχουν πολλές πιθανότητες η Γη να παραμένει ανεπηρέαστη.

Από πάνω προς τα κάτω βλέπουμε τον έναστρο ουρανό όπως φαίνεται από τη Γη κατά τη διάρκεια της προσέγγισης και σύγκρουσης του Γαλαξία μας μ’ αυτόν της Ανδρομέδας. Η πρώτη εικόνα δείχνει τον ουρανό όπως φαίνεται σήμερα και η τελευταία όπως θα φαίνεται μετά από 7 δισεκατομμύρια χρόνια (και αφού θα έχει ολοκληρωθεί η σύγκρουση) Μερικά δισεκατομμύρια χρόνια αργότερα, ο ήλιος θα περάσει στο αστρικό στάδιο του ερυθρού γίγαντα, καταπίνοντας σίγουρα τον Ερμή και την Αφροδίτη, ενώ η μοίρα της Γης παραμένει οριακά αμφίβολη.

Στο πλαίσιο βλέπουμε το τωρινό μέγεθος του Ήλιου σε σύγκριση με το εκτιμώμενο μέγιστο μέγεθός του στο μελλοντικό στάδιο του ερυθρού γίγαντα. Η αστρική απώλεια μάζας θα ωθήσει την τροχιά της Γης προς τα έξω, αλλά θα έχει ακόμα πιθανότητες να επιβιώσει. Αν τα καταφέρει, τότε συνεχίσει θα περιφέρεται γύρω από έναν λευκό νάνο για τα επόμενα χρόνια.

Όταν προκύπτει ένας μεγάλος αριθμός βαρυτικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ αστρικών συστημάτων, κάποιο άστρο μπορεί να δεχθεί ένα ‘λάκτισμα’ και να αποβληθεί από την δομή της οποίας αποτελεί μέλος. Παρατηρούμε άστρα που διαφεύγουν από τον Γαλαξία μας ακόμη και σήμερα. Άπαξ και φύγουν, δεν θα επιστρέψουν ποτέ. Αυτό εκτιμάται ότι θα συμβεί στον Ήλιο μας σε κάποιο χρονικό σημείο μεταξύ 1017 έως 1019 ετών από τώρα, με την τελευταία επιλογή πιο πιθανή. Τα περισσότερα σενάρια περιλαμβάνουν το σύστημα Γης-Σελήνης να παραμένει δεσμευμένο στον Ήλιο όταν συμβεί αυτό Μετά από 1019 χρόνια, πολλαπλές βαρυτικές αλληλεπιδράσεις αποβάλλουν τα περισσότερα άστρα και ηλιακά συστήματα από τους γαλαξίες τους. Αυτό εκτιμάται ότι θα συμβεί και στον Ήλιο μας. Η Γη, ωστόσο, θα παραμείνει σε μια ελαφρώς τροχιά γύρω από το αστρικό μας κατάλοιπο. Μετά από ~1026χρόνια, οι παλιρροιακές δυνάμεις θα διαλύσουν μοιραία τον πλανήτη. Το πτώμα του Ήλιου ως λευκού νάνου θα καταβροχθίσει επιτέλους τα υπολείμματα της Γης: κι αυτό θα είναι το οριστικό και αμετάκλητο τέλος της. Η Γη θα μπορούσε να επιβιώσει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αν είχε διαφύγει για κάποιο λόγο νωρίτερα από την βαρυτική έλξη του Ήλιου, και κυκλοφορούσε ως απομονωμένος αδέσποτος πλανήτης.

πηγή: https://bigthink.com/starts-with-a-bang/science-earth-end/

Τουρκικά πολεμικά πλοία μπλοκάρουν το Nautical Geo στην Κυπριακή ΑΟΖ

Επικίνδυνο είναι το σκηνικό που διαμορφώνεται στην κυπριακή ΑΟΖ. Με στόχο να τορπιλίσει την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, η Τουρκία έχει στείλει στην περιοχή πολεμικά πλοία (επικαλούμενη σχετική Navtex) προκειμένου να μπλοκάρουν το Nautical Geo, ενώ στο σημείο βρέθηκε και το Oruc Reis πραγματοποιώντας... βόλτες για δύο ημέρες. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, πάνω από την περιοχή που έχει δεσμευθεί από την τουρκική Navtex, πέταξαν γαλλικά μαχητικά που βρίσκονταν στην περιοχή στο πλαίσιο της άσκησης «Ευνομία». Πολεμικό σκηνικό στήνει η Τουρκία Σύμφωνα με πληροφορίες που επικαλείται το ΣΙΓΜΑ, στην κυπριακή ΑΟΖ βρίσκονταν τρία πολεμικά πλοία της Άγκυρας και δεν αφήνουν τίποτα να πλησιάσει. Ως αποτέλεσμα, το Nautical Geo βρίσκεται πλέον αγκυροβολημένο ανοικτά του λιμανιού Λάρνακας. Την ίδια ώρα, στην περιοχή όπου μέχρι πρότινος εκτελούσε μελέτες για τον EastMed, βρίσκονται τουρκικές φρεγάτες και μία κορβέτα. Για όλα αυτά, η Τουρκία επικαλείται παράτυπη Navtex που εξέδωσε για ναυτικές ασκήσεις, στην περιοχή που θα εκτελούσε τις εργασίες του για τον αγωγό EastMed το ερευνητικό σκάφος Nautical Geo, εκ μέρους της Κύπρου, της Ελλάδας και του Ισραήλ. Λίγο πιο πέρα, εντός της ελληνικής ΑΟΖ, διεξάγεται η άσκηση «Ευνομία» με τη συμμετοχή ναυτικών και εναέριων μέσων από Ελλάδα, Γαλλία και Ιταλία. Μάλιστα η πληροφόρηση καταδεικνύει ότι ως απάντηση την Τρίτη, ελληνικά και γαλλικά μαχητικά πέταξαν πάνω από την περιοχή της τουρκικής Navtex. Το χρονικό Σύμφωνα με το ΣΙΓΜΑ, μετά την παρενόχληση που δέχθηκε από τουρκική φρεγάτα ανοικτά της Κρήτης, έφθασε στην κυπριακή ΑΟΖ στις 28 Σεπτεμβρίου και άρχισε τις μετρήσεις. Στις 2 Οκτωβρίου, όμως, έφθασε στην ίδια περιοχή το τουρκικό ερευνητικό Oruc Reis, μαζί με τουρκικά πολεμικά. Ένα από αυτά απείλησαν δια ασυρμάτου το γαλλικό Nautical Geo με αποτέλεσμα αυτό να αποχωρήσει. Συνεπώς, από τις δύο του μήνα μέχρι την επομένη ημέρα, την Κυριακή, το Oruc Reis έκοβε βόλτες ανενόχλητο. Η τελευταία πληροφόρηση, καταδεικνύει πως τώρα το τουρκικό σκάφος είναι αγκυροβολημένο στην Αττάλεια της Τουρκίας, αλλά παραμένουν στην περιοχή τα τρία πολεμικά πλοία της Άγκυρας.

Νόμπελ Φυσικής 2021: Φυσική για το κλίμα και άλλα πολύπλοκα φαινόμενα

Τρεις επιστήμονες μοιράζονται το φετινό Νόμπελ Φυσικής για τις μελέτες τους πάνω σε χαοτικά και φαινομενικά τυχαία φαινόμενα. Οι Syukuro Manabe και ο Klaus Hasselmann έθεσαν τα θεμέλια της γνώσης μας για το κλίμα της Γης και για το πως η ανθρωπότητα το επηρεάζει. Ο Giorgio Parisi ανταμείβεται για την επαναστατική συμβολή του στην ανακάλυψη της αλληλεπίδρασης της αταξίας και των διακυμάνσεων στα φυσικά συστήματα, από τις ατομικές έως τις πλανητικές κλίμακες. nobel-physics-2021 Όπως ανακοίνωσε η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών αποφάσισε να απονείμει το Νόμπελ Φυσικής 2021 κατά το ήμισυ «για πρωτοποριακές συνεισφορές στην κατανόηση των περίπλοκων φυσικών συστημάτων» στον Syukuro Manabe , από το Πανεπιστήμιο του Princeton και τον Klaus Hasselmann , από το Ινστιτούτο Max Planck για τη Μετεωρολογία, «για τη φυσική μοντελοποίηση του κλίματος της Γης, την ποσοτικοποίηση της μεταβλητότητας και την αξιόπιστη πρόβλεψη της υπερθέρμανσης του πλανήτη» και το άλλο ήμισυ στον Giorgio Parisi , από το Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης, «για την ανακάλυψη της αλληλεπίδρασης της αταξίας και των διακυμάνσεων στα φυσικά συστήματα από ατομικές έως τις πλανητικές κλίμακες» Τα σύνθετα συστήματα χαρακτηρίζονται από τυχαία και διαταραχή και είναι δύσκολο να κατανοηθούν. Το φετινό βραβείο αναγνωρίζει νέες μεθόδους για την περιγραφή τους και την πρόβλεψη της μακροπρόθεσμης συμπεριφοράς τους. Ένα πολύπλοκο σύστημα ζωτικής σημασίας για την ανθρωπότητα είναι το κλίμα της Γης. Ο Syukuro Manabe απέδειξε πώς τα αυξημένα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα οδηγούν σε αυξημένες θερμοκρασίες στην επιφάνεια της Γης. Στη δεκαετία του 1960, ηγήθηκε της ανάπτυξης φυσικών μοντέλων του κλίματος της Γης και ήταν το πρώτο άτομο που εξερεύνησε την αλληλεπίδραση μεταξύ της ισορροπίας της ακτινοβολίας και της κάθετης μεταφοράς αέριων μαζών. Το έργο του έθεσε τα θεμέλια για την ανάπτυξη των σημερινών κλιματικών μοντέλων. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα, ο Klaus Hasselmann δημιούργησε ένα μοντέλο που συνδέει τον καιρό και το κλίμα, απαντώντας έτσι στο ερώτημα γιατί τα κλιματικά μοντέλα μπορούν να είναι αξιόπιστα παρά το γεγονός ότι ο καιρός είναι μεταβλητός και χαοτικός. Ανέπτυξε επίσης μεθόδους για τον εντοπισμό συγκεκριμένων σημάτων, “δακτυλικών αποτυπωμάτων”, που τόσο τα φυσικά φαινόμενα όσο και οι ανθρώπινες δραστηριότητες αποτυπώνονται πάνω στο κλίμα. Οι μέθοδοί του έχουν χρησιμοποιηθεί για να αποδειχθεί ότι η αυξημένη θερμοκρασία στην ατμόσφαιρα οφείλεται στις ανθρώπινες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Γύρω στο 1980, ο Giorgio Parisi ανακάλυψε κρυμμένα μοτίβα – σχέδια σε ακατάστατα περίπλοκα υλικά. Οι ανακαλύψεις του είναι από τις σημαντικότερες συνεισφορές στη θεωρία περίπλοκων συστημάτων. Επιτρέπουν την κατανόηση και περιγραφή πολλών διαφορετικών και φαινομενικά εντελώς τυχαίων υλικών και φαινομένων, όχι μόνο στη φυσική αλλά και σε άλλους πολύ διαφορετικούς τομείς, όπως τα μαθηματικά, η βιολογία, η νευροεπιστήμη και η μηχανική μάθηση. «Οι ανακαλύψεις που βραβεύτηκαν φέτος δείχνουν ότι οι γνώσεις μας για το κλίμα στηρίζονται σε μια σταθερή επιστημονική βάση, βασισμένη σε μια αυστηρή ανάλυση παρατηρήσεων. Οι φετινοί βραβευμένοι συνέβαλαν στο να αποκτήσουμε βαθύτερη εικόνα για τις ιδιότητες και την εξέλιξη των πολύπλοκων φυσικών συστημάτων, «λέει ο Thors Hans Hansson, πρόεδρος της Επιτροπής Νόμπελ Φυσικής. Ο Syukuro Manabe , γεννημένος το 1931 στο Shingu της Ιαπωνίας . Πήρε διδακτορικό το 1957 από το Πανεπιστήμιο του Τόκιο. Είναι ανώτερος μετεωρολόγος στο Πανεπιστήμιο Princeton. Ο Klaus Hasselmann , γεννημένος το 1931 στο Αμβούργο της Γερμανίας . Με διδακτορικό το 1957 από το Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν. Είναι καθηγητής στο Ινστιτούτο Μετεωρολογίας Max Planck. Ο Giorgio Parisi , γεννημένος το 1948 στη Ρώμη. Με διδακτορικό το 1970 από το Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης. Είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης. Πηγή

Εγκύκλιος για το κλάδεμα των δέντρων

Εγκύκλιο εξέδωσε το Υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος για τη διαδικασία δενδροκομικών χειρισμών (κλαδεύσεις, καθαρισμοί, περιποίηση ιστάμενων δασικών ειδών), υλοτομίας και απομάκρυνσης ιστάμενων, κεκλιμένων και κατακείμενων δένδρων επί εκτάσεων μη δασικού χαρακτήρα και εκτός ορίων οικισμού. Η εγκύκλιος εκδόθηκε όπως αναφέρεται λόγω των σημαντικών γεγονότων τα οποία έλαβαν χώρα υπό μορφή φυσικών καταστροφών, συναρτώμενα με έντονα και ακραία καιρικά φαινόμενα, ήτοι: έντονες και ισχυρές καταιγίδες, χιονοπτώσεις αλλά και εκτεταμένες καταστροφικές δασικές πυρκαγιές. Σύμφωνα με την εγκύκλιο είναι δυνατή η υλοτομία και απομάκρυνση ιστάμενων (ζωντανών) δασικών ειδών, τα οποία φύονται επί ιδιωτικών εκτάσεων, εκτός ορίων οικισμού και μη υπαγομένων στις προστατευτικές διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, εφαρμοζομένης της διάταξης της παραγράφου 1 (ε) και (στ) του άρθρου 177 ν.δ 86/1969 ως ισχύει, τα οποία διατίθενται για την κάλυψη ατομικών αναγκών, ακολουθώντας τα διαλαμβανόμενα της αρμοδίως εκδοθείσης Δασικής Απαγορευτικής Διάταξης, και συμφώνως της ακολουθητέας διαδικασίας: Κατόπιν υποβολής σχετικού αιτήματος του ενδιαφερομένου (είτε μέσω ηλεκτρονικής υποβολής, είτε ιδιοχείρως και με εξουσιοδότηση, είτε ταχυδρομικώς) και την προσκόμιση των απαραίτητων δικαιολογητικών τα οποία ορίζει σχετικώς η διάταξη του άρθρου 2 (εδάφια 2 έως 6) της υπ’ αριθ. οικ.ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/79833/4393/30-8-2021 (ΦΕΚ Β’ 4022/01-09-2021), ελλείψει τίτλων ιδιοκτησίας υποβάλλεται υπεύθυνη δήλωση της παραγράφου 4 του άρθρου 8 ν. 1599/1986 στην οποία δηλώνεται ότι: «Είμαι ιδιοκτήτης αγροτικής έκτασης εμβαδού … τ.μ., στη θέση …, Δ.Ε. …, του Δήμου …, δεν έχω επίσημους τίτλους και δεν έχω υποβάλει δήλωση στο Εθνικό Κτηματολόγιο», διενεργείται αυτοψία των δασικών οργάνων προκειμένου να υπάρξει σήμανση των προς υλοτομία δασικών ειδών, και σύνταξη εκθέσεως επί των πραγματικών δεδομένων (αριθμός ατόμων, δασικό είδος, κατ’ εκτίμηση απολήψιμος ξυλώδης όγκος). -Προτεραιότητα δίδεται στην υλοτομία και απομάκρυνση ειδών που είναι ασθενικά, καχεκτικά, υπέργηρα και επικινδύνως κεκλιμένα προς αποφυγή πτώσης τους, ιδιαιτέρως γειτνιάζοντα επί οικιών, κτισμάτων ή αποθηκευτικών χώρων. Η περιγραφείσα διαδικασία αφορά και στις εργασίες κλάδευσης, καθαρισμού, περιποίησης ιστάμενων δασικών ειδών και γενικότερα δενδροκομικών χειρισμών με σκοπό την αποτροπή και αποφυγή, στις περιπτώσεις έντονων ή ακραίων καιρικών φαινομένων ανεμοθλασιών, χιονοθλασιών, ανεμορριψιών, χιονορριψιών, καθώς και δημιουργίας εστιών μετάδοσης και διάδοσης πυρκαγιάς σε παρακείμενες θέσεις και σε γειτνιάζουσα δασική βλάστηση, στα πλαίσια της πρόληψης δασικών πυρκαγιών. O ενδιαφερόμενος προβαίνει στην υλοποίηση των εργασιών, κατόπιν ενημέρωσης της δασικής Αρχής και διενέργειας αυτοψίας αρμοδίως, κατά τα παραπάνω, ενώ η απομάκρυνση και μεταφορά των δασικών ειδών και προϊόντων τα οποία διατίθενται για την κάλυψη ατομικών αναγκών, πραγματοποιείται σύμφωνα με όσα προβλέπονται στην αρμοδίως εκδοθείσα Δασική Απαγορευτική Διάταξη. Στην περίπτωση παρέλευσης της κατά αντιστοιχία τασσόμενης χρονικής δέσμευσης των είκοσι (20) ημερών για την έκδοση σχετικής έγκρισης, ο αιτών-ενδιαφερόμενος ενημερώνει το αρμόδιο Δασαρχείο/Δ/νση Δασών (άνευ Δασαρχείου) για τις υλοτομικές εργασίες, ενώ η απομάκρυνση και μεταφορά των προϊόντων, πραγματοποιείται κατόπιν αυτής και του δελτίου μεταφοράς δασικών προϊόντων. Εάν δεν ακολουθηθεί η προβλεπόμενη διαδικασία όπως περιγράφεται παραπάνω, λαμβάνονται μέτρα κατασταλτικού χαρακτήρα.

Η ανάγκη διαχείρισης της ανομίας των μεγάλων ιδεών

ΑΡΘΡΟ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ Ο πληθωρισµός των εννοιών που κυριαρχούν στον διεθνή δηµόσιο λόγο φοβάµαι ότι µπορεί να λειτουργεί υπονοµευτικά για την ικανότητα του ανθρώπου να διαχωρίζει τις πολλαπλές σφαίρες στις οποίες κινείται. Όταν λέω του ανθρώπου εννοώ, για τα δικά µας δεδοµένα, του "δυτικού" ανθρώπου, του υποκειµένου του ορθού λόγου, όπως τον αντιλαµβάνεται ο δυτικός πολιτισµός, συµπεριλαµβανοµένου και όλου του µετανεωτερικού σχετικισµού. Μεγάλα πολιτικά, οικονοµικά και κοινωνικά προτάγµατα (όπως η ευηµερία, η ασφάλεια, η ειρήνη, η σταθερότητα, η ανάπτυξη, η συνοχή, η συµπεριληπτικότητα, ο σεβασµός των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και του κράτους δικαίου, η δηµοκρατία) διασταυρώνονται µε ηθικού, ιστορικού, φαντασιακού ή µεταφυσικού χαρακτήρα διακυβεύµατα (όπως η σύγκρουση ατοµικισµού και αλληλεγγύης, η θρησκευτική πίστη, το πατριωτικό αίσθηµα και η εθνική ταυτότητα). Βαριές πραγµατικότητες όπως η γεωγραφία συνυπάρχουν µε ιδεολογικού ή αξιακού χαρακτήρα ερωτήµατα όπως η ανταγωνιστική ισορροπία ελευθερίας και ισότητας. Η σχέση µας µε τη φύση και η καταλυτική επιρροή που ασκούν φαινόµενα όπως η κλιµατική αλλαγή, οι φυσικές καταστροφές και οι πανδηµίες συγκρούονται µε τις κραυγαλέες ανισότητες που υπάρχουν διεθνώς ως προς το επίπεδο ανάπτυξης και τις συνθήκες ζωής. Εντυπωσιακά επιτεύγµατα της επιστήµης και της τεχνολογίας, όπως η τεχνητή νοηµοσύνη και η µηχανική µάθηση, προκαλούν φόβο γιατί διαταράσσουν το υφιστάµενο πλαίσιο των εργασιακών και γενικότερα των παραγωγικών σχέσεων. Παράλληλα, οι πολιτικές σχέσεις µε την ευρεία έννοια του όρου, ως σχέσεις ισχύος σε εσωτερικό και διεθνές επίπεδο, εξελίσσονται µε τρόπο που εντείνει τις αβεβαιότητες και θέτει υπό αµφισβήτηση σχέσεις νοµιµοποίησης και ηγεµονίας. Καµία κατάσταση δεν θεωρείται οριστική και αµετάβλητη. Αν υπάρχει ένας κοινός παρονοµαστής σε όλα αυτά, είναι η ανοµία. Η αδυναµία να ενταχθούν όλα αυτά τα επιµέρους φαινόµενα σε ένα σύστηµα κανόνων που τα διέπουν όχι µε τη στενά νοµική, αλλά µε την ευρύτερη δυνατή αντίληψη περί κανονιστικότητας, δηλαδή καταρχάς περί κανονικότητας. Με την επιστηµονική, την τεχνολογική, την οικονοµική, τη διεθνοπολιτική, τη θεσµική, τη θρησκευτική, την ιστορική εντέλει έννοια του όρου. Άρα µε µια πρόσληψη που µπορεί να είναι εµπειρική, πραγµατιστική και τεκµηριωµένη ή ιδεολογική, πολύ συχνά ιδεοληπτική και αυθαίρετη. Όταν αναφέροµαι σε όλα αυτά τα φαινόµενα συµπεριλαµβάνω προφανώς και τις έννοιες που τα περιγράφουν, τα ερµηνεύουν, τα προδικάζουν, τα αµφισβητούν, τα υποδέχονται ως σωτήρια ή ως απειλητικά. Αναφέροµαι δηλαδή και σε µια δέσµη ιδεών κάποιες από τις οποίες θα γίνουν "µεγάλες" επειδή θα επικρατήσουν και θα συνεγείρουν µε θριαµβευτικά ή καταστροφικά αποτελέσµατα. Αν ως "µεγάλη ιδέα" εννοούµε µια ολιστική προσέγγιση, τότε η εποχή µας είναι και αυτή εποχή "µεγάλων ιδεών". Οι πιο απλές ολιστικές προσεγγίσεις είναι, βέβαια, αυταρχικές και εντέλει ολοκληρωτικές ανεξάρτητα από τον ειδικότερο χαρακτήρα τους: πολιτικό, δήθεν επιστηµονικό, θρησκευτικό, εθνικολαϊκιστικό κ.ο.κ. Η Δύση δείχνει έτοιµη να εγκαταλείψει µε ευκολία το βασικό επιχείρηµα της οικουµενικής ισχύος των αξιών της, δηλαδή της νοµιµοποίησής της. Υπάρχουν όµως πλέον και πολλές ολιστικές προσεγγίσεις "ήπιου" χαρακτήρα που προσφέρουν τη γοητεία της εύκολης ερµηνείας των πάντων και ενός απλού και αυστηρού κώδικα συµπεριφοράς υπό το όχηµα µιας δήθεν φιλελεύθερης και µετανεωτερικής αντίληψης. Αν ως "µεγάλη ιδέα" εννοούµε την ανάγκη να ανταποκριθούµε σε µια "µεγάλη πρόκληση" όπως η κλιµατική αλλαγή ή η τεχνητή νοηµοσύνη, τότε η επείγουσα "µεγάλη ιδέα" είναι ένα φαινοµενικά συντηρητικό στοίχηµα που µπορεί να είναι βαθιά προοδευτικό, η διατήρηση και η προσαρµογή του κεκτηµένου της φιλελεύθερης δηµοκρατίας µέσα στις νέες συνθήκες που διαµορφώνει η σχέση ανθρωπότητας και φύσης και η σχέση ανθρωπότητας και τεχνολογίας. Όµως η ανθρωπότητα ζει, δυστυχώς, ταυτόχρονα σε διαφορετικές εποχές µε κριτήριο τη γραµµική αντίληψη περί προόδου, εγκλωβισµένη σε κραυγαλέες ανισότητες που οξύνονται. Η διαχείριση των εµβολιασµών κατά της πανδηµίας αφενός µεν στις οικονοµικά ανεπτυγµένες χώρες, αφετέρου δε στον υπόλοιπο κόσµο, είναι ένα απλό και επίκαιρο παράδειγµα. Εξίσου σηµαντικό παράδειγµα είναι η πρόσφατη "θεωρία", µε αφορµή τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν, ότι η δηµοκρατία δεν εξάγεται. Το επόµενο βήµα µπορεί να είναι η "θεωρία" ότι ούτε τα ανθρώπινα δικαιώµατα και οι εγγυήσεις του κράτους δικαίου εξάγονται. Η Δύση δείχνει έτοιµη να εγκαταλείψει µε ευκολία το βασικό επιχείρηµα της οικουµενικής ισχύος των αξιών της, δηλαδή της νοµιµοποίησής της. Η συζήτηση για τις µεγάλες ιδέες ακολουθεί τον κυµατισµό της Ιστορίας και είναι, ως εκ τούτου, αέναη και ρευστή. Παρακολουθεί τις µεγάλες συγκρούσεις, τις µεγάλες προκλήσεις, τις µεγάλες καταστάσεις, τις µεγάλες ανατροπές. Δεν θεωρώ, συνεπώς, ότι σήµερα το κρίσιµο ζήτηµα είναι να υπερασπιστούµε µια παλιά ή να προβάλουµε µια καινούργια µεγάλη ιδέα. Αλλά να συνειδητοποιήσουµε την ανάγκη να διαχειριστούµε και να υπερβούµε τη µεγάλη "ανοµία" που προσπάθησα να περιγράψω και η οποία τελικά θέτει υπό αµφισβήτηση το κεκτηµένο της φιλελεύθερης δηµοκρατίας. Αυτή η αφηρηµένη και ελλειπτική κατ’ ανάγκην προσέγγιση των παγκόσµιων προκλήσεων ελπίζω ότι µπορεί να µας βοηθήσει να προσγειωθούµε µε µεγαλύτερη ασφάλεια στο έδαφος των δικών µας εθνικών και περιφερειακών προκλήσεων. Τα νέα στερεότυπα έχουν ήδη επιβληθεί στον διεθνή δηµόσιο λόγο. Το στοίχηµα, συνεπώς, είναι να χειριστούµε τις προκλήσεις µε ευέλικτο τρόπο, χωρίς να εγκλωβιζόµαστε σε τέτοια στερεότυπα. Χωρίς να αναζητούµε εναγωνίως την επιστροφή σε µια κανονικότητα που ξέραµε, αλλά τη µετάβαση σε νέες καταστάσεις που πρέπει να µάθουµε από ποιους κανόνες διέπονται. Ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος είναι πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών, Οικονοµικών και Εθνικής Άµυνας. Καθηγητής Νοµικής Σχολής ΑΠΘ. ΠΗΓΗ CAPITAL.GR

Παρενόχληση του ερευνητικού πλοίου Nautical Geo από τουρκική φρεγάτα στην Κύπρο

Τη διατήρηση της έντασης στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο φαίνεται ότι επιχειρεί η Άγκυρα, που παρενόχλησε εκ νέου το ερευνητικό πλοίο Nautical Geo στην Κύπρο. Η τουρκική φρεγάτα ζήτησε από το σκάφος, με σημαία Μάλτας, να απομακρυνθεί από το δυτικό τμήμα της κυπριακής ΑΟΖ, που πραγματοποιούσε έρευνες. Η παρενόχληση έγινε διά ασυρμάτου από τουρκικά πλοία, ενώ η φρεγάτα μετέδωσε μήνυμα, ζητώντας την απομάκρυνση του ερευνητικού, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για τμήμα της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. Ανάλογο περιστατικό είχε γίνει και στα ανατολικά της Κρήτης. Πάντως, όπως και στην Κρήτη, ο Γάλλος κυβερνήτης του σκάφους αγνόησε το μήνυμα των Τούρκων, τόνισε ότι υπάρχει νόμιμη Navtex από τις αρχές της Κύπρου και συνέχισε κανονικά τις έρευνες. ΠΗΓΗ BANKINGNEWS

Βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2021

Το Νόμπελ Φυσικής έχει απονεμηθεί 114 φορές σε 216 επιστήμονες από το 1901 έως και το 2020. Ο John Bardeen είναι ο μόνος που βραβεύθηκε δύο φορές με Νόμπελ Φυσικής, το 1956 (για την ανακάλυψη του τρανζίστορ) και το 1972 (για την θεωρητική ερμηνεία της υπεραγωγιμότητας). Αυτό σημαίνει ότι συνολικά 215 άτομα έχουν βραβευθεί με το Νόμπελ Φυσικής. Το βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2021θα ανακοινωθεί την Τρίτη 5 Οκτωβρίου και ώρα 12:45 μ.

Στους Αμερικανούς David Julius και Ardem Patapoutian το Νόμπελ Ιατρικής 2021

Οι Aμερικανοί επιστήμονες David Julius και Ardem Patapoutian τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής 2021 για την ανακάλυψη των υποδοχέων θερμοκρασίας και αφής, ανακοίνωσε σήμερα η Βασιλική Ακαδημία Επιστημών της Σουηδίας που απονέμει το βραβείο, το οποίο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 10 εκατομμυρίων κορωνών Σουηδίας (985.000 ευρώ). Οι σημαντικές ανακαλύψεις των φετινών βραβευθέντων στη φυσιολογία και την ιατρική εξήγησαν πώς η θερμότητα, το κρύο και το άγγιγμα μπορούν να ενεργοποιήσουν σήματα στο νευρικό μας σύστημα. Τα αναγνωρισμένα κανάλια ιόντων είναι σημαντικά για πολλές φυσιολογικές διεργασίες και καταστάσεις ασθένειας.

Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής 2021. Σήμερα η ανακοίνωση

H ανακοίνωση του βραβείου Νόμπελ Ιατρικής 2021 θα γίνει σήμερα Δευτέρα 5 Οκτωβρίου στις 12:30 μ.μ. (ώρα Ελλάδας).