ΟΣΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΜΗΧΑΝΕΣ

Βαδίζουμε σίγουρα προς μια εποχή εκπληκτικής τεχνολογικής προόδου. Τα κομπιούτερ μπορούν ήδη να κινούν αυτοκίνητα χωρίς οδηγό και να κερδίζουν τους ανθρώπους στο σκάκι. Όπως επισημαίνουν ο Erik Brynjolfsson και Andrew McAfee  στο βιβλίο τους «The Second Machine Age», οι υπολογιστές θα έχουν όλο και μεγαλύτερες δυνατότητες να εκτελούν εργασίες με αυξημένες γνωσιακές απαιτήσεις, όπως να διαλέγουν κερδοφόρες μετοχές ή να διαγιγνώσκουν ασθένειες.

Αναπόφευκτα, ορισμένες διανοητικές δεξιότητες θα γίνουν λιγότερο πολύτιμες, γιατί θα τις αναλάβουν οι υπολογιστές. Το να έχεις δυνατή μνήμη θα είναι πιθανότατα λιγότερο πολύτιμο, όπως και το να είσαι άριστος φοιτητής ή, γενικά, να μπορείς να εκτελείς διανοητικές δραστηριότητες που συνεπάγονται την εφαρμογή προσδιορισμένων κανόνων.

   Ωστόσο, ποιες ανθρώπινες ικανότητες θα γίνουν περισσότερο πολύτιμες; Στον τομέα της ειδησεογραφίας, μερικές από αυτές τις δεξιότητες έχουν γίνει ήδη προφανείς. Η τεχνολογία ανταμείβει τους «σπρίντερ» (εκείνους που μπορούν να αναγνωρίσουν και αμέσως να στείλουν μήνυμα για κάποιο ενδιαφέρον γεγονός) και τους «μαραθωνοδρόμους» (εκείνους που μπορούν να γράψουν μεγάλα περιεκτικά ρεπορτάζ), αλλά όχι τους «δρομείς μεσαίων αποστάσεων» (εκείνους που μπορούν να γράψουν περιλήψεις 800 λέξεων για τη χθεσινή ειδησεογραφία).

  Γενικότερα, η εποχή των έξυπνων μηχανών φαίνεται να ανταμείβει τον ενθουσιασμό. Η ποσότητα των πληροφοριών μπροστά μας είναι πρακτικά άπειρη. Οι άνθρωποι που τα καταφέρνουν καλύτερα διαθέτουν μια σχεδόν ακόρεστη επιθυμία να ακολουθήσουν την περιέργειά τους και την ικανότητα να συγκεντρώνονται προσπαθώντας να βγάλουν νόημα από τους απύθμενους ωκεανούς δεδομένων.

Η εποχή ευνοεί επίσης τους ανθρώπους με ευρύ χρονικό ορίζοντα και στρατηγική πειθαρχία. Οταν ο Γκάρι Κασπάροφ «συμμάχησε» με έναν υπολογιστή για να παίξουν σκάκι με ένα άλλο ζεύγος σκακιστή-υπολογιστή, ανέφερε ότι ο μηχανικός συνεταίρος του διέθετε μεγαλύτερη «τακτική ευφυΐα», ενώ ο ίδιος υπερτερούσε σε στρατηγική ικανότητα.

   Αυτό δεν είναι παράξενο. Ενας υπολογιστής μπορεί να αποτιμήσει εκατομμύρια δυνατότητες, αλλά ένας άνθρωπος μπορεί να προσφέρει μια συνολική αίσθηση κατεύθυνσης. Στον κόσμο των ψηφιακών περισπάσεων, όποιος μπορεί να διατηρήσει μακρόχρονη υπακοή σε ένα σκοπό και να φιλτράρει κάθε τι άσχετο, θα είναι προφανώς πολύτιμος.

Θα ανταμείβονται επίσης εκείνοι που εστιάζουν στην ουσία. Οποιοδήποτε παιδί μπορεί να πει «εγώ είμαι σκύλος» και να παραστήσει τον σκύλο. Οι υπολογιστές παλεύουν για να εννοήσουν την ουσία του «εγώ» και του «σκύλου», αλλά και να προσδιορίσουν ποια συστατικά του «εγώ» και ποια του «σκύλου» πρέπει να αναμειχθούν ώστε να παραστήσει κάποιος τον σκύλο. Αυτή είναι πολύ σημαντική δεξιότητα, γιατί η δημιουργικότητα μπορεί να περιγραφεί ως η ικανότητα να συλλαμβάνεις την ουσία ενός πράγματος και κατόπιν την ουσία κάποιου άλλου πολύ διαφορετικού, και να τα συμπτύσσεις για να φτιάξεις ένα εντελώς καινούργιο πράγμα.

   Το 1950, ο υπολογιστής ήταν η γραφειοκρατία, η οργάνωση τεχνοκρατικών συστημάτων ώστε οι άνθρωποι να φέρνουν σε πέρας διαδικασίες πληροφόρησης. Τώρα όμως υπολογιστής είναι ο υπολογιστής. Ο ρόλος του ανθρώπου δεν είναι να λειτουργεί απρόσωπα, ουδέτερα, χωρίς πάθος. Τα συναισθηματικά χαρακτηριστικά είναι αυτά που ανταμείβονται: η ακόρεστη δίψα για κατανόηση, ο ενθουσιασμός, η ευαισθησία στο σημαντικό, η ικανότητα να συλλαμβάνεις το ουσιώδες.

DAVID BROOKS / THE NEW YORK TIMES – Καθημερινή