Παγκόσμιο χάος στις αλυσίδες εφοδιασμού - Γιατί είναι απαραίτητη η επιστροφή στην εθνική παραγωγή

Τι δείχνει ο φαύλος κύκλος των logistics… Οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού ήταν το τελευταίο πράγμα για το οποίο ανησυχούσαν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, αναφέρει ο γνωστός οικονομολόγος Daron Acemoglu, προσθέτοντας: Το θέμα απασχολούσε σε μεγάλο βαθμό τους ακαδημαϊκούς, οι οποίοι μελετούσαν τα πιθανά κέρδη και τους κινδύνους που συνδέονται με αυτήν την πτυχή της παγκοσμιοποίησης. Αν και η πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα της Ιαπωνίας το 2011 είχε δείξει πως οι διακοπές της εφοδιαστικής αλυσίδας θα μπορούσαν να επηρεάσουν την παγκόσμια οικονομία, λίγοι εκτιμούσαν πόσο μεγάλο θα μπορούσε να γίνει το πρόβλημα. Όχι πια. Τα σημεία συμφόρησης στις εφοδιαστικές αλυσίδες δημιουργούν ελλείψεις, ενισχύουν τον πληθωρισμό και βασανίζουν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε όλο τον κόσμο, που αγωνιούν να βρουν λύσεις. Το παράδειγμα των ΗΠΑ Η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Joe Biden αναγνώρισε ότι οι αλυσίδες εφοδιασμού είναι το «κλειδί» για τη μελλοντική οικονομική ασφάλεια. Τον Φεβρουάριο του 2021, ο Biden εξέδωσε ένα εκτελεστικό διάταγμα που σύστηνε σε πολλές ομοσπονδιακές υπηρεσίες να ενισχύσουν την αμερικανική αλυσίδα εφοδιασμού. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, ο Λευκός Οίκος δημοσίευσε μια «ανασκόπηση 100 ημερών» με θέμα «Χτίζοντας ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού, ενδυναμώνοντας την αμερικανική παραγωγή και ενισχύοντας την ανάπτυξη». Αυτή η έκθεση των 250 σελίδων περιέχει σημαντικές προτάσεις. Ορισμένες αποτελούν ήδη μέρος της ευρύτερης συζήτησης για τη βελτίωση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και της οικονομίας των ΗΠΑ. Ωστόσο, η πιο σημαντική πτυχή της αφορά την παρατήρηση ότι τα προβλήματα στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού έχουν κοινωνικό κόστος: «Η προσέγγισή μας στον ιδιωτικό τομέα και τη δημόσιο για την εγχώρια παραγωγή, η οποία για χρόνια έδινε προτεραιότητα στην αποτελεσματικότητα και το χαμηλό κόστος έναντι της ασφάλειας, της βιωσιμότητας και της ανθεκτικότητας, έχει οδηγήσει σε κινδύνους στην αλυσίδα εφοδιασμού» αναφέρει η έκθεση. Στη συνέχεια, θέτει το ερώτημα εάν οι υπερπαγκοσμιοποιημένες αλυσίδες εφοδιασμού είναι τελικά τόσο καλές. Η πάγια θέση μεταξύ των οικονομολόγων είναι «ναι, είναι». Όταν δύο εταιρείες κάνουν μια συναλλαγή από την οποία η καθεμία θα κερδίσει κάτι αυτό είναι καλό και για τις δύο εταιρείες αλλά και πιθανώς για την υπόλοιπη οικονομία, λόγω των βελτιώσεων της απόδοσης που προκύπτουν και των μειώσεων κόστους. Το αν αυτό περιλαμβάνει έναν Αμερικανό κατασκευαστή που θα παράγει ορισμένα προϊόντα μέσω μιας κινεζικής εταιρείας δεν απασχολεί. Ωστόσο, οι αλυσίδες εφοδιασμού μπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο για μια οικονομία με δύο τρόπους: Όσο πιο περίπλοκη γίνεται μια αλυσίδα, τόσο μεγαλύτεροι είναι οι κίνδυνοι. Ένα πρόβλημα ή μια παύση σε οποιονδήποτε σύνδεσμο ενδέχεται να επηρεάσει ολόκληρη την αλυσίδα και να αυξήσει τις τιμές εάν διαπιστωθούν ξαφνικές ελλείψεις σε μια απαραίτητη εισροή. Τα χειρότερα σενάρια… Το πρώτο τη τάξει κακό σενάριο έχει να κάνει με την πιθανότητα πρόκλησης ντόμινο, φέρνοντας έναν ολόκληρο κλάδο σε αδιέξοδο. Λογικά, αυτό το σενάριο θυμίζει αυτό που επανειλημμένως έχει συμβεί στα χρηματοπιστωτικά δίκτυα, στα οποία η αποτυχία μιας τράπεζας μπορεί να ωθήσει άλλες σε αφερεγγυότητα ή ακόμα και χρεοκοπία, όπως συνέβη το 2008 μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. Ως εκ τούτου, επειδή η αβεβαιότητα είναι δαπανηρή, οι επιχειρήσεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψη αυτούς τους κινδύνους όταν αποφασίζουν να δημιουργήσουν αλυσίδες εφοδιασμού. Στην πράξη, ωστόσο, υπάρχουν καλοί λόγοι για τους οποίους επεκτείνουν υπερβολικά τις αλυσίδες εφοδιασμού τους. Πρώτον, λογοδοτούν για τον κίνδυνο που δημιουργούν, αλλά όχι για τις συστημικές επιπτώσεις που ίσως προκαλέσουν, ούτε για τους κινδύνους που επιβάλουν σε άλλες επιχειρήσεις ή σε ολόκληρη την οικονομία. Επιπλέον, όταν ο παγκόσμιος ανταγωνισμός παρέχει ισχυρά κίνητρα για τη μείωση του κόστους, ακόμη και οι μικρές διαφορές τιμών που προσφέρονται από ξένους προμηθευτές μπορεί να γίνουν ελκυστικές, ειδικά βραχυπρόθεσμα. Σε αυτήν την εποχή των πολλών επιλογών στο χρηματιστήριο και των μεγάλων μπόνους, τα οικονομικά συμφέροντα επηρεάζουν τις εκτιμήσεις των διευθυντών. Οι διευθύνοντες σύμβουλοι απολαμβάνουν παχυλές αμοιβές όταν επιτυγχάνουν μειώσεις κόστους και αυξάνουν τα κέρδη, ενώ το σημαντικό κόστος της αβεβαιότητας –ή ακόμα και της χρεοκοπίας–θα είναι πρόβλημα κάποιου άλλου. Ένας δεύτερος τρόπος με τον οποίο οι εταιρείες επεκτείνουν υπερβολικά και ανορθόδοξα τις αλυσίδες εφοδιασμού τους είναι πιο «λεπτός» αλλά όχι λιγότερο σημαντικός. Το πρόβλημα έχει να κάνει με το ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες προεξοφλούν ορισμένα χαρακτηριστικά των παγκόσμιων αγορών -ειδικά τον φόβο ότι οι εταιρείες και το κεφάλαιο θα καταφύγουν όπου οι μισθοί, οι φόροι και οι ρυθμίσεις είναι χαμηλότερες- ως αναπόφευκτα». Αυτή η δήλωση απηχεί την προφητική παρατήρηση του οικονομολόγου Dani Rodrik ότι η παγκοσμιοποίηση δεν αφορά μόνο το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών. Αντίθετα, πρόκειται και για το «μοίρασμα των ενοικίων». Ως εκ τούτου, η παγκοσμιοποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της μεταβαλλόμενης ισορροπίας μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Ο πιο άμεσος μηχανισμός για αυτή τη διαδικασία είναι η παραγωγή στο εξωτερικό, η απειλή των οποίων μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους διευθυντές για να διατηρηθούν χαμηλά οι μισθοί. Αυτό συμβαίνει και στα δύο άκρα της εξωχώριας συναλλαγής: οι εταιρείες πληρώνουν λιγότερα στους υπαλλήλους τους επεκτείνοντας τις αλυσίδες εφοδιασμού τους σε χώρες (όπως η Κίνα ή το Βιετνάμ) όπου οι μισθοί είναι ήδη χαμηλότεροι ως αποτέλεσμα των εξαιρετικά χαλαρών εργασιακών κανονισμών. Μια κατακερματισμένη αλυσίδα εφοδιασμού μπορεί επίσης να καταστήσει πιο δύσκολη την ανάπτυξη συντεχνιακής νοοτροπίας. Οι εταιρείες μπορεί ακόμη και να αποκομίσουν φορολογικά πλεονεκτήματα από την παγκοσμιοποίηση της εφοδιαστικής τους αλυσίδας. Αυτός ο δεύτερος λόγος είναι πολύ προβληματικός για όλες τις οικονομίες, καθώς η φορολογική βάση συρρικνώνεται. Εθνική παραγωγή… Η έκθεση του Λευκού Οίκου προτείνει να διατηρούνται όσο το δυνατό περισσότερο οι εφοδιαστικές αλυσίδες εντός των τειχών, να υπάρχει παραγωγή σε εθνικό επίπεδο - ειδικά στον τομέα της μεταποίησης. Πώς όμως μπορεί να επιτευχθεί αυτό; Μια διττή προσέγγιση θα ήταν η πιο αποτελεσματική. Πρώτον, η ανάγκη για ουσιαστικά κίνητρα για τις επιχειρήσεις να επενδύσουν στις εγχώριες αλυσίδες εφοδιασμού τους συνεπάγεται ότι θα πρέπει να εξαλειφθούν τα φορολογικά πλεονεκτήματα των offshore εισροών και να περιοριστούν οι ευκαιρίες για αρμπιτράζ στην αγορά εργασίας. Χρειάζονται όμως και άλλες, πιο θεμελιώδεις αλλαγές. Το παγκόσμιο χάος της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι μια ευκαιρία για τις δυτικές οικονομίες να έχουν μια ευρύτερη συζήτηση σχετικά με την οικονομία και το σκοπό της. Όσο οι διευθύνοντες σύμβουλοι παραμένουν εμμονικοί με τις βραχυπρόθεσμες επιδόσεις στο χρηματιστήριο, θα αναζητούν τρόπους να απομακρύνουν την παραγωγή εκτός… ανεξάρτητα από τους κινδύνους, καταλήγει ο Acemoglu.