Ο ρωσικός φόβος για το ΝΑΤΟ

Του Νικήτα Σίμου Η προοπτική επέκτασης του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά παρουσιάζεται από πολλούς σαν εσχατολογική καταστροφή για τη Ρωσία, όπως περίπου η εισβολή των Μογγόλων στα μέσα του 13ου αιώνα. Εάν αυτή είναι η περίπτωση, τότε η Ρωσία ριψοκινδυνεύει μία μείζονα γεωπολιτική καταστροφή και την απώλεια του πολιτικού της αυτοπροσδιορισμού, όπως τα ρωσικά πριγκιπάτα 800 χρόνια πριν. Αυτός είναι ο φόβος της Ρωσίας καλλιεργημένος από διάφορες εθνικιστικές ομάδες, οι οποίες βλέπουν την καταστροφή, αν η Ρωσία εγκαταλείψει την αποστολή της για κυριαρχία στην Ευρασία και υιοθετήσει τις διεφθαρμένες δυτικές πρακτικές και αξίες. Αλλά βέβαια υπάρχουν και οι σώφρονες Ρώσοι οι οποίοι αναζητούν μια εμπλουτισμένη ταυτότητα για την πατρίδα τους, η οποία κάλλιστα μπορεί να συνυπάρχει με τον Δυτικό κόσμο, σε μια υγιή ανταλλακτική βάση. Είναι έντονοι οι ρωσικοί φόβοι ότι η Ουκρανία ή η Γεωργία θα γίνουν εχθρικότερες προς τη Ρωσία αν γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ. Εύκολα όμως θα μπορούσε να αντιταχθεί ότι π.χ. η Ιταλία η οποία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, δεν έχει χειρότερη άποψη για τη Ρωσία απ’ ό,τι η Ουκρανία. Ή ακόμη περισσότερο, ότι η Ρωσία έχει δυσκολία στο να είναι σε επαφή με την Ελλάδα, σε σύγκριση με τη Γεωργία, η οποία επιθυμεί να γίνει μέλος της Συμμαχίας. Παραδοσιακά η ρωσική διπλωματία είχε πολύ περισσότερα προβλήματα με την ουδέτερη Σουηδία, παρά με τη Νατοϊκή Νορβηγία. Η Πολωνία και η Ουγγαρία έγιναν μέλη του ΝΑΤΟ την ίδια εποχή, όμως οι τροχιές των σχέσεών τους με τη Μόσχα, παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές τα τελευταία χρόνια. Αυτά τα παραδείγματα μας επιτρέπουν να υποθέσουμε ότι η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ δεν προσδιορίζει αναγκαία τον χαρακτήρα των σχέσεων μιας χώρας με τη Ρωσία. Ενδεχομένως η επέκταση του ΝΑΤΟ να σήμαινε και επέκταση των αξιών και των κοινωνικών τάσεων της Δύσης και αυτό να φόβιζε τους παραδοσιακούς εθνικιστές οι οποίοι πιστεύουν στην καθαρότητα των ρωσικών αντιλήψεων. Όμως και αυτό το επιχείρημα δεν φαίνεται πειστικό. Πχ η Τουρκία η οποία είναι μέλος του ΝΑΤΟ για μεγάλο διάστημα, έχει απομακρυνθεί από τα δυτικά πολιτικά πρότυπα αρκετά χρόνια τώρα, αναλύοντας κριτικά τις αρχές του Κεμαλισμού στρεφόμενη με αύξοντα ρυθμό στην κληρονομιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εάν μιλούσαμε για εισβολή δυτικών προτύπων στον "Ρωσικό κόσμο" αυτή θα μπορούσε να γίνει πολύ περισσότερο με επέκταση της ΕΕ παρά του ΝΑΤΟ. Άλλωστε η Μόσχα δεν φοβάται τις τουριστικές ανταλλαγές, όπως και τις εμπορικές συναλλαγές με τις ευρωπαϊκές χώρες. Οπότε στην ουσία μιλάμε για τον πραγματικό φόβο το ΝΑΤΟ να μεταφέρει τη στρατιωτική υποδομή του προς τα ρωσικά σύνορα. Πολλοί ειδικοί συχνά σημειώνουν, ότι η παρουσία αμερικανικών κρουζ η βαλιστικών πυραύλων στο ουκρανικό έδαφος θα μείωνε τον χρόνο πτήσης προς ρωσικούς στόχους κατά λίγα λεπτά, σε σχέση με πυραύλους από αεροπλάνα ή υποβρύχια τα οποία θα επιχειρούσαν από τη Μαύρη Θάλασσα, ή τη Βαλτική, ή την θάλασσα του Μπάρεντς. Κατά συνέπεια ανεξάρτητα του πόσο κρίσιμα μειωμένος θα ήταν ο χρόνος αντίδρασης της Μόσχας, το τελευταίο πράγμα που θα ήθελε να δει η τελευταία, θα ήταν αμερικανικές πυραυλικές συστοιχίες με δυνατότητα βολής από απόσταση όση πχ του Χάρκοβο. Είναι ακριβώς στο θέμα της Νατοϊκής στρατιωτικής υποδομής που θα έπρεπε να εστιασθεί η Ρωσία παρά στην υποτιθέμενη επέκταση του ΝΑΤΟ την οποία επικαλείται. Αυτό διότι τίποτε δεν θα εμπόδιζε το ΝΑΤΟ να μεταφέρει πυραυλικά συστήματα σε χώρες οι οποίες είναι φιλικές και όχι απαραίτητα μέλη του. Οπότε η Ρωσία θα έπρεπε πρώτιστα να επιμείνει, με νομικά δεσμευτικές διαβεβαιώσεις, ότι η στρατιωτική υποδομή του ΝΑΤΟ δεν θα αναπτυσσόταν κοντά στα ρωσικά σύνορα. Ένα παράδειγμα περιορισμού επέκτασης του ΝΑΤΟ, υπήρξε όταν, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ενώθηκαν η Δυτική και η Ανατολική Γερμανία υπό τον περιορισμό, ότι δεν θα αναπτύσσονταν Νατοϊκά συστήματα στο έδαφος της Ανατολικής Γερμανίας, όπως και το ότι δεν θα γίνονταν εκεί στρατιωτικές ασκήσεις του ΝΑΤΟ. Αυτό παρά το γεγονός ότι η Ανατολική Γερμανία αυτόματα έγινε μέλος της Συμμαχίας με την επανένωση. Παρότι ο Πούτιν δεν είναι ιμπεριαλιστής οι τελευταίες απόπειρες επανένταξης εδαφών που παλαιότερα ανήκαν στη Ρωσία μαρτυρούν την έμπνευσή του από προηγούμενες εποχές δόξας. Η Ρωσία, χώρα με ασαφή γεωγραφικά όρια και με την κακή εμπειρία των μεγάλων εισβολών στο έδαφός της κατά τους τελευταίους τρεις αιώνες φαίνεται, σύμφωνα με τους ταγούς της, να αποδέχεται τη στρατιωτικοποίηση κατά την αναζήτηση της ασφάλειας. Αντί η κρατούσα ελίτ να κάνει τη Ρωσία πιο φιλελεύθερη και να απελευθερώσει τη δυναμική της ήπιας ισχύος της πρώην Σοβιετικής ‘Ενωσης, έχει προτιμήσει τον νέο-τσαρικό επεκτατισμό, τον οποίο καθιστά εφικτό η αφθονία των φυσικών πόρων της χώρας. Ας ελπίσουμε ότι η αλαζονεία την οποία τροφοδοτεί ο φόβος, δεν θα αποκλείσει τελικά την αποδοχή αμοιβαίων συμβιβασμών μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. * Ο κ. Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής