Για την ενοποίηση των Φυσικών Επιστημών, του κλάδου ΠΕ04

Με προβληματισμό διαβάσαμε το πόρισμα της επιτροπής διαλόγου για την Παιδεία σχετικά με την ενοποίηση των ειδικοτήτων καθηγητών. Αν και στο πόρισμα δε δίνονται λεπτομέρειες, θα αναφερθούμε στην πιθανότητα ενοποίησης του κλάδου των Φυσικών Επιστημών ΠΕ04 στο Γυμνάσιο. Επικεντρωνόμαστε σε 4 ζητήματα που μας οδηγούν να έχουμε αρνητική στάση, προς το παρόν, απέναντι σε μια τέτοια εξέλιξη:
Τα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών των ειδικοτήτων ΠΕ04, είναι σε μεγάλο βαθμό ετερογενή. Στον πίνακα 1 που ακολουθεί, φαίνεται το άθροισμα (σε πιστωτικές μονάδες) των υποχρεωτικών μαθημάτων των άλλων αντικειμένων που διδάσκονται σε κάθε τμήμα. (πατήστε στην εικόνα για να την δείτε καθαρά)

Είναι προφανές ότι οι απόφοιτοι της πολυπληθέστερης ειδικότητας δεν έχουν κανένα υποχρεωτικό μάθημα Βιολογίας στο πρόγραμμα σπουδών τους. Γι΄αυτό και δεν ήταν έκπληξη για μας όταν επιστημονικές Ενώσεις άλλων ειδικοτήτων χαρακτήρισαν το μάθημα της Βιολογίας εγκυκλοπαιδικών γνώσεων, διότι προφανώς εγκυκλοπαιδική είναι η επαφή τους με το αντικείμενο, και δυστυχώς και η διδασκαλία του από τους ίδιους.

Είναι επίσης κατανοητό ότι η Βιολογία δεν είναι μόνο “το Κύτταρο”  και στο σχολείο υπάρχει η απαίτηση να διδαχτούν θέματα τα οποία οι άλλοι απόφοιτοι των τμημάτων Φυσικών Επιστημών δεν έχουν διδαχθεί. Με παρόμοιο συλλογισμό, η Φυσική δεν είναι μόνο “Δυναμική” ούτε η Χημεία είναι μόνο “Οργανική”, ούτε η Γεωλογία είναι μόνο “Γεωγραφία”. Δεν είναι επιστημονικά σωστό και ειναι παιδαγωγικά ανεύθυνο να υποβιβάζονται οι υπόλοιπες επιστήμες για να εξυπηρετηθούν εργασιακά συμφέροντα.  Στην δεδομένη στιγμή οι ΠΕ04 δεν έχουν τα εφόδια να διδάξουν ισότιμα τα άλλα αντικείμενα. Σύμφωνα με τον πίνακα 1 σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και η Β ανάθεση που υπάρχει τώρα είναι υπερβολική, έως χαριστική.

2.  Το παράδειγμα του εξωτερικού.

Οι Φυσικές Επιστήμες δεν είναι ενοποιημένες στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση αρκετών χωρών. Θα παρουσιάσουμε στοιχεία σε αργότερη δημοσίευσή μας για τα ωρολόγια προγράμματα Φυσικών Επιστημών σε περισσοτέρες από 130 χώρες, όπου φαίνεται οτι η Βιολογία ειδικά στην κατώτερη Δευτεροβάθμια διδάσκεται σε χρόνο περισσότερο από όσο στη Ελλάδα. Υπάρχουν όντως χώρες όπως η Αγγλία και οι πρώην αποικίες της, ασιατικές χώρες όπως η Νότια Κορεα και προσφάτως η Κίνα, που έχουν το μάθημα “Science” μόνο στις αντίστοιχες χαμηλές τάξεις του Γυμνασίου, ενώ στις αντίστοιχες Λυκειακές τάξεις κάθε αντικείμενο έχει τα δικά του ξεχωριστά μαθήματα. Ακόμα και το μάθημα Science του Γυμνασίου, όπου υπάρχει, κυριαρχείται από Βιολογικά θέματα (με εξαίρεση την Νότια Κορέα όπου επικρατούν θέματα Φυσικής, αλλά υπάρχει το ξεχωριστό μάθημα Υγεία, όπως και σε άλλες χώρες που διδάσκεται κυρίως από Βιολόγους). Σε όλες αυτές τις χώρες όμως υπάρχει αντίστοιχο πανεπιστημιακό πτυχίο Φυσικών Επιστημών και οι καθηγητές έχουν και μεταπτυχιακά πάνω στην διδακτική των υπολοίπων Φυσικών Επιστημών. Στην Ελλάδα, όπως είπαμε και παραπάνω, δεν υπάρχει εκτεταμένη διασύνδεση σε πανεπιστημιακό επίπεδο.

Επιπλέον σε χώρες όπως η Φινλανδία, η Γαλλία η Ισπανία και οι πρώην αποικίες τους, και στις υπόλοιπες λατινικές χώρες, η ομαδοποίηση των αντικειμένων μόνο στις αντίστοιχες γυμνασιακές τάξεις είναι ένα μάθημα Φυσικοχημείας, και ένα μάθημα Βιολογίας-Περιβάλλοντος (που περιλαμβάνει την Γεωλογία), με ίση κατανομή ανάμεσα στα δύο ενιαία μαθήματα. Εννοείται ότι στο Λύκειο τα μαθήματα είναι χωριστά, και εννοείται ότι οι καθηγητές των Φυσικών Επιστημών έχουν τις απαιραίτητες αποδεδειγμένες σπουδές πάνω στα αντικείμενα που διδάσκουν, σε αντίθεση με την Ελλάδα, όπως αποδεικνύεται στο πρώτο πίνακα..

Η έκθεση της επιτροπής διαλόγου δεν παρουσιάζει κάποιο επιχείρημα υπέρ της ενοποίησης των ειδικοτήτων Φυσικών επιστημών. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει. Στον Πίνακα 2 φαίνεται το σύστημα που ακολουθεί κάθε χώρα του ΟΟΣΑ στην κατώτερη δευτεροβάθμια ( αντίστοιχο δικό μας γυμνάσιο). Αν θεωρήσουμε ότι η βαθμολογία του PISA στις Φυσικές Επιστήμες, αποτελεί ένα δείκτη της επιτυχίας του εκπαιδευτικού συστήματος κάθε χώρας (που ούτε και αυτό αποδεικνύεται για να είμαστε ειλικρινείς), τότε είναι φανερό ότι το ενοποιημένο μάθημα δεν οδηγεί σε καλύτερες επιδόσεις. Ενιαίο μάθημα έχουν οι πρώτες χώρες, ενιαίο και οι τελευταίες. Άλλωστε οι επιδόσεις των χωρών αυτών είναι παρόμοιες και στα μαθηματικά και στα φιλολογικά γεγονός που οφείλεται σε κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και οργανωτικές παραμέτρους και όχι στο τρόπο που προσεγγίζουν κάθε ξεχωριστό μάθημα. Στην διεθνή επιστημονική κοινότητα πλέον δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών σε ένα μάθημα είναι πλεονεκτικότερη από την διαθεματική διδασκαλία τους, όμως σε ξεχωριστά μαθήματα. Ο πραγματικός λόγος της επιλογής της επιτροπής δεν είναι παιδαγωγικός, και θα τον αναλύσουμε παρακάτω.  

Τέλος, ως προς το παράδειγμα της Γερμανίας που έχει χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο για την μείωση των ειδικοτήτων, η Βιολογία είναι ξεχωριστό μάθημα στο Γυμνάσιο και είναι ίση ή περισσότερη σε διδακτικές ώρες από την Φυσική ανάλογα με το κρατίδιο, δεν υπάρχει ενοποιημένη ειδικότητα Φυσικών Επιστημών, ενώ οι καθηγητές διδάσκουν τα μαθήματα που έχουν σπουδάσει. Υπήρχε και εκεί η συζήτηση να ενοποιηθούν οι Φυσικές επιστήμες κατά το αγγλικό πρότυπο, όμως αυτό δεν έγινε γιατί τα πτυχία είναι όπως και στην Ελλάδα και οι πτυχιούχοι ενός αντικειμένου δεν έχουν επαφή με όλα τα υπόλοιπα αντικείμενα (εκτός και αν τα έχουν σπουδάσει σε συγκεκριμένο πρόγραμμα εκπαιδευτικής εξειδίκευσης). Έτσι στην Γερμανία είναι πιο πιθανό, για παράδειγμα, ένας Φυσικός να διδάξει Μαθηματικά παρά Βιολογία.

3. Τα Βιβλία.

Για να δημιουργηθούν ενοποιημένα μαθήματα πρέπει να υπάρχουν ανάλογα συγγράμματα που προσεγγίζουν διαθεματικά το μάθημα. Κάτι τέτοιο δεν υπάρχει αλλά και δεν είναι σοβαρό να περιμένει κανείς ότι θα γίνει μέσα σε λίγους μήνες. Εκτός κι αν είναι πάλι κάτι που γίνεται στο σκοτάδι. Αν γίνει μια ενοποίηση ειδικοτήτων προτού υπάρχει το μάθημα, ή αν υπάρξει μάθημα χωρίς να υπάρχουν κατάλληλα βιβλία, τότε είναι προφανές ότι η ενοποίηση δεν εξυπηρετεί το μάθημα, αλλά πηγάζει από μια άλλη βιαστική “ανάγκη”, την οποία γνωρίζουμε και καταγγέλλουμε παρακάτω.

     4. Τα πραγματικά κίνητρα μιας τέτοιας αλλαγής.

Ήδη φαίνεται ότι τα επιχείρηματα του παραδείγματος του εξωτερικού, αλλά και τα ακαδημαϊκά επιχειρήματα για ενοποίηση των Φυσικών Επιστημών είναι αστήρικτα. Επίσης δεν προκύπτει ούτε από τις προτάσεις που κατατέθηκαν στην ηλεκτρονική πλατφόρμα του διαλόγου, ούτε από το πόρισμα της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής. Επιπλέον, δημόσια όλες οι ενώσεις καθηγητών ΠΕ04 ζητούσαν επιτακτικά, μέχρι και πρόσφατα, κάθε καθηγητής να διδάσκει αυτό που σπούδασε. Εκτός και αν υπάρχουν άλλες προτάσεις από άλλους φορείς που για κάποιο λόγο δεν ήταν δημόσιες γεγονός που εγείρει θέματα για το καθεστώς στο οποίο έγινε ο διάλογος. Εμείς πάντως καταθέσαμε τις προτάσεις μας δημόσια στην ηλεκτρονική πλατφόρμα.

Από την άλλη η διαθεματικότητα είναι ένα σοβαρό θέμα που και εμείς υποστηρίζουμε. Προβληματιζόμαστε όμως αν αυτή θα επέλθει από μια βιαστική ενοποίηση ετερογενών ειδικοτήτων, χωρίς πρώτα να υπάρχει το κατάλληλο ανώτερο γνωστικό και παιδαγωγικό υπόβαθρο. Ένας τέτοιος σχεδιασμός είναι εξαιρετικά πολύπλοκος και το σχέδιο δεν υλοποιείται μέσα σε 1-2 χρόνια. Απαιτείται όμως πρώτα να φαίνεται ότι αυτή είναι και η σωστή κατεύθυνση. Εδώ υπάρχει ένα μεγάλο κενό. Ποιά είναι τα επιστημονικά, παιδαγωγικά και πρακτικά κριτήρια που συνηγορούν στην πρόταση της ενοποίησης; Ποιός είναι ο ρόλος του ΙΕΠ αν δεν είναι να μελετήσει αυτό το θέμα; Δεν υπάρχει κάποια δημοσιευμένη έρευνα ή μελέτη πάνω σε αυτό. Αντιθέτως η πρόταση ενοποίησης προβάλλεται από ενώσεις καθηγητών σαν μια ειλημμένη απόφαση, εδώ και ένα χρόνο. Μάλιστα, επισήμως υπάρχει μια σιωπή γύρω από το θέμα, ενώ προκύπτει ότι στο παρασκήνιο το υποστηρίζουν και μάλλον το παρακινούν οι ίδιες συγκεκριμένες ενώσεις.

Εκτιμούμε λοιπόν ότι ο πραγματικός λόγος που προκύπτει θέμα ενοποίησης των Φυσικών Επιστημών, την δεδομένη στιγμή, στην εποχή της εξειδίκευσης και ενώ οι γονείς διαμαρτύρονται για τις Β΄ αναθέσεις, είναι η κάλυψη των κενών πρωτίστως της Βιολογίας και στη συνέχεια της Γεωλογίας-Γεωγραφίας από άλλες ειδικότητες. Είναι γνωστό πλέον με επίσημα έγγραφα του υπουργείου ότι τα οργανικά κενά Βιολογίας το 2015 ήταν 883 και τα οργανικά κενά Γεωλογίας-Γεωγραφίας 206. Όπως προκύπτει από το αποτέλεσμα, τα κενά Βιολογίας των πόλεων αποδίδονται σε άλλες ειδικότητες με μεταθέσεις και αποσπάσεις, ενώ ταυτόχρονα άλλα κενά των ειδικοτήτων αυτών, πιο απομακρυσμένα, μένουν ακάλυπτα. Η προτεινόμενη ενοποίηση δεν ευνοεί μόνο ορισμένους μονίμους που επιδιώκουν την τοποθέτησή τους σε θέσεις άλλων μαθημάτων, διότι αυτό έχουμε αποδείξει και ποσοτικοποιήσει ότι ήδη γίνεται (589 θέσεις Βιολογίας κατέχονται οργανικά και διδάσκονται από άλλες ειδικότητες). Οι γονείς και οι μαθητές μπορούν να το επιβεβαιώσουν ρίχνοντας μια ματιά στο σχολείο τους. Υπάρχει και η προσδοκία ότι έτσι θα καλυφθούν και άλλες θέσεις Βιολογίας με προσλήψεις και ίσως κάποτε διορισμούς άλλων ειδικοτήτων σε αυτές ως θέσεις ενιαίου κλάδου ΠΕ04, έτσι ώστε να έχουμε διαιώνιση του φαινομένου σε 1677 γυμνάσια να υπάρχουν κάτω από 500 Βιολόγοι. Οι υπολοιποι 500 είναι στα 1060 ΓΕΛ. Στα λύκεια όμως δεν υπάρχει “προθυμία” για να καλυφθούν τα κενά Βιολογίας από άλλες ειδικότητες. Εκεί η επιτροπή δίνει δυό άλλες λύσεις. Πρώτα με απαγόρευση των μαθημάτων  σε κάτω από 20 μαθητές, και αν δεν πετύχει αυτό, διδασκαλία με  “τηλεκπαίδευση”, την οποία είχε αποπειραθεί να εφαρμόσει και η τότε ηγεσία του υπουργείου την τραγική από άποψης προσλήψεων αναπληρωτών χρονιά 2013-14! Ελπίζουμε να γίνεται κατανοητό, ότι τα κίνητρα της επιτροπής στις συγκεκριμένες προτάσεις δεν είναι να βελτιωθεί η προβληματική κατάσταση που βιώνουμε στα σχολεία, αλλά η με κάθε τρόπο εξοικονόμηση προσωπικού.

Αν αληθεύουν τα τελευταία, είμαστε αντίθετοι στην ενοποίηση των ειδικοτήτων ΠΕ04. Σε αυτή τη περίπτωση οι επιλογές του Υπουργείου θα είναι τουλάχιστον βιαστικές και όσοι τις στηρίζουν για προσωπικό και συντεχνιακό όφελος δε δρουν παιδαγωγικά υπεύθυνα. Ήδη η Β΄ ανάθεση Βιολογίας έχει πάρει δραματικές διαστάσεις, δεν χρειάζονται και άλλα “ανοίγματα” των αναθέσεων.

Η εικόνα που διαμορφώνεται λοιπόν είναι ότι η άμεση ενοποίηση ειδικοτήτων καθηγητών, ανεξάρτητα από τις σπουδές τους, έχει σαν σκοπό την μείωση των κενών, ενώ ίσως υπάρχουν μερικοί μόνιμοι και αναπληρωτές που την στηρίζουν επειδή οι πρώτοι προσδοκούν την τοποθέτησή τους σε ευνοϊκά κενά άλλων μαθημάτων, και οι δεύτεροι ευελπιστούν ότι με αυτό το τρόπο θα δημιουργηθούν κενά για τους ίδιους.

Αναρρωτιόμαστε πώς με αυτή την καθαρά λογιστική αντιμετώπιση της Παιδείας, θα γλυτώσει η ελληνική κοινωνία από παρεξηγήσεις όπως την “μόλυνση” του περιβάλλοντος και την “ρύπανση” του σώματος, την καταγωγή του ανθρώπου, τις ευγονικές ιδέες που έφτασαν από το ίντερνετ μέχρι την Βουλή, την έλλειψη οικολογικής και περιβαλλοντικής συνείδησης, την άγνοια περί αειφορίας, την έλλειψη αυτογνωσίας και της σχέσης μας με τον υπόλοιπο κόσμο, το έλλειμμα κατανόησης και σεβασμού της ζωής, ανθρώπινης και μη, την έλλειψη σεβασμού σε ασθενείς, τις αρνητικές διακρίσεις εναντίον τους, την αδιαφορία στην πρόληψη, την απουσία σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.

Συμπερασματικά, την δεδομένη χρονική στιγμή, έχουμε έντονες διαφωνίες με την άρον άρον ενοποίηση των Φυσικών Επιστημών. Ελπίζουμε οι προβληματισμοί μας να αντιμετωπιστούν με ένα γόνιμο τρόπο. Εξακολουθούμε να υποστηρίζουμε την διαθεματικότητα, την επαφή των μαθημάτων με τον πραγματικό κόσμο, την συνταγματική παροχή ίσων ευκαιριών στους μαθητές για μόρφωση και στους καθηγητές για εργασία.

Ομάδα Αναπληρωτών Βιολόγων

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΄΄ΠΕΡΙΗΓΗΤΗ΄΄
Μάχες αναπτύσσονται μεταξύ των επιστημονικών ενώσεων και το υπουργείο ούτε που ακούει ούτε που ασχολείται. Τόσο........ σίγουρο είναι για την άποψή του για τις μεταρρυθμίσεις που προτείνει!!
Για την ΟΛΜΕ; Στον κόσμο της!!!
Πόσους καθηγητές αναπληρωτές προσέλαβε φέτος το υπουργείο; Μήπως από εκεί φαίνεται η ΄΄πονηρή΄΄ πολιτική του κ. Φίλη; Μήπως εκείνο που θα πουλήσει από αύριο ο κ. Φίλης στα μέσα ενημέρωσης με το άνοιγμα των σχολείων, είναι ότι  θα ανοίξουν χωρίς ΄΄κενά΄΄; Ναι αλλά πως κάλυψε φέτος τα κενά όταν σε σύγκριση με το πέρισυ είχε προσλάβει 22000 ειδικοτήτων στην βθμια και στην αβθμια;
Ας εξηγήσει ο κ. Φίλης πως έγινε φέτος και δεν προσέλαβε τόσους όσους προσέλαβε και πέρισυ;